পানহালেকাজী গুহাটো ৰত্নগিৰি জিলাত অৱস্থিত ২৯টা গুহাৰ এটা গোট। এই গুহাবোৰ কোটজল নদীৰ পাৰত আছে।

জিলা/ অঞ্চল
ৰত্নগিৰি জিলা, মহাৰাষ্ট্ৰ, ভাৰত।

ইতিহাস
দ্বাদশ শতিকাৰ শিলাহাৰা শিলালিপিত দক্ষিণ কোঙ্কণৰ পৰা অহা পানহেলেকাজী গুহাসমূহক পাৰ্ণলাকা বুলি উল্লেখ কৰা হৈছে। সপ্তদশ শতিকাত বিজাপুৰ চুলতানাতে এই অঞ্চলটো দখল কৰাৰ পিছত 'কাজি' শব্দটো যোগ কৰা হৈছিল। বিজাপুৰৰ চুলতানে দাভোল বন্দৰ দখল কৰে আৰু কাজী (শৰিয়া আদালতৰ দণ্ডাধীশ বা ন্যায়াধীশ) নিযুক্ত কৰে। পানহালেকাজী গুহাবোৰে খ্ৰীষ্টীয় তৃতীয় শতিকাৰ পৰা কোঙ্কন অঞ্চলত শিলত কটা স্থাপত্যৰ সঁজুলি বিকাশৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে।
প্ৰাৰম্ভিক বৌদ্ধ গুহাসমূহৰ সৰু গোটটো পৰৱৰ্তী সময়ছোৱাত গূঢ় বৌদ্ধসকলৰ দ্বাৰা সংশোধন আৰু ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। মহাচন্দৰোচনাৰ এটা বিৰল ভাস্কৰ্য সেই স্থানত আছে। শিলত কটা একশিলা মন্দিৰ আৰু স্তূপৰ সৈতে অসংখ্য গাঁথনিগত অৱশিষ্ট আছে।
একেটা গুহা পৰিক্ষেত্ৰ বৌদ্ধ ধৰ্মৰ বাহিৰেও হিন্দু ধৰ্মীয় আচৰণৰ প্ৰমাণ দিয়ে। এই গুহাবোৰত গণেশ আৰু অন্যান্য দেৱতাসকলৰ ছবি আছে। গুহাবোৰত কিছুমান বৰ্ণনামূলক দৃশ্যও খোদিত কৰা দেখা যায়।
এই স্থানটো এক জনপ্ৰিয় মধ্যযুগীয় শৈৱ সম্প্ৰদায় নাথ সম্প্ৰদায়ৰ সৈতে ইয়াৰ সম্পৰ্কৰ বাবেও জনাজাত। এই পৰম্পৰাৰ অন্যতম আগশাৰীৰ প্ৰচাৰক গোৰাখানাথাৰ নাথ তপস্বীসকলৰ ভাস্কৰ্য পেনেল আৰু ঢিলা ভাস্কৰ্য আছে।
এই মূল পৰিক্ষেত্ৰৰ পৰা অলপ দূৰত গণিতৱাদি নামৰ অঞ্চলটোৰ ওচৰত আন এটা বিচ্ছিন্ন গুহা আছে। এই গুহাটোত সৰস্বতী, গণেশ আৰু আন কেইটামান হিন্দু দেৱতাৰ ভাস্কৰ্য আছে। এই পৰম্পৰাৰ প্ৰখ্যাত প্ৰচাৰক ৮৪ জন নাথ তপস্বীৰ এটা পেনেল এই গুহাত খোদিত কৰা হৈছে।কোটজাই নদীৰ তলৰ এই বিচ্ছিন্ন গুহাৰ ওচৰত, সৰু মনোলিথিক স্মৃতিচিহ্ন আছে। পানহালেকাজী ঠাইখন তৃতীয়ৰ পৰা চতুৰ্দশ শতিকাৰ খ্ৰীষ্টপূৰ্বলৈকে বিভিন্ন ধৰ্মীয় গোটে দখল কৰিছিল। এই গুহাবোৰে সেই সময়ছোৱাত ধৰ্মীয় পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰমাণ প্ৰদান কৰে।

ভূগোল
পানহালেকাজী গুহাসমূহ মহাৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যৰ ৰত্নগিৰি জিলাত আছে। এইবোৰ মুম্বাইৰ পৰা প্ৰায় ১৬০ কিলোমিটাৰ দক্ষিণত আছে।

বতৰ/জলবায়ু
কোঙ্কন অঞ্চলৰ বতৰ মুখ্যঃ হৈছে বৰষুণ, কোঙ্কন বেল্টত প্ৰচুৰ বৰষুণ হয় (প্ৰায় ২৫০০ মি.মি.ৰ পৰা ৪৫০০ মি.মি.), আৰু জলবায়ু আৰ্দ্ৰ আৰু গৰম হৈ থাকে। এই ঋতুত তাপমাত্ৰা ৩০ ডিগ্ৰী চেলচিয়াছলৈকে উপনীত হয়।
গ্ৰীষ্মকাল গৰম আৰু আৰ্দ্ৰ হয়, আৰু তাপমাত্ৰা ৪০ ডিগ্ৰী চেলচিয়াছ স্পৰ্শ কৰে।
কোঙ্কনত শীতকাল হৈছে তুলনামূলকভাৱে মৃদু জলবায়ুৰ(প্ৰায় ২৮ ডিগ্ৰী চেলচিয়াছ), আৰু বতৰ শীতল আৰু শুকান হৈ থাকে।

কৰিবলগীয়া কাম
১. মুখ্য গুহা পৰিক্ষেত্ৰ দৰ্শন কৰক।
২. মথৱাড়ীৰ মুখ্য গুহাটো দৰ্শন কৰক।
৩. মথৱাড়ীৰ ওচৰৰ কোটজাই নদীৰ একশিলা মন্দিৰসমূহ দৰ্শন কৰক
৪. পানহালেকাজী দুৰ্গ ভ্ৰমণ।

নিকটতম পৰ্যটন স্থান
নিকটতম পৰ্যটন স্থান -
● মাৰাঠা দৰবাৰ পাৰ্ক (১২.৯ কি.মি.)
● দাভোল জেটি স্প্ৰিং আৰু মধ্যযুগীয় স্মাৰক (১৬.৪ কি.মি.)
● কেশৱৰাজ মন্দিৰ (২৫.৫ কি.মি.)
● উনহাৱাৰে - গৰম পানীৰ উঁহ (১৬.৭ কি.মি.)
● চন্দিকাদেৱী দেৱস্থান (১৬.৮ কি.মি.)
● খেদ আৰু চিপলুনৰ গুহাসমূহ

দূৰত্ব আৰু প্ৰয়োজনীয় সময়ৰ সৈতে ৰেল, বিমান, পথ (ৰেল, বিমান, বাছ) দ্বাৰা পৰ্যটন স্থলীলৈ কেনেদৰে ভ্ৰমণ কৰিব পাৰি    
● দাপোলি বা বোম্বাইৰ পৰা পাঙ্গাৰীলৈ যোৱা ৰাজ্যিক পৰিবহন বাছৰ দ্বাৰা যাত্ৰা কৰিব পাৰে, আৰু দৰ্শনাৰ্থীসকলে পানহেলেকাজী বাছ- ষ্টপত নামিব লাগে। বোম্বাইৰ পৰা গুহাসমূহলৈ মুঠ দূৰত্ব প্ৰায় ২৮০ কিলোমিটাৰ।
● বিমানেৰে:- নিকটতম আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিমানবন্দৰ হৈছে গোৱা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিমানবন্দৰ (২৫৪ কি.মি.)
ৰেলৰ দ্বাৰা:-নিকটতম ৰেল ষ্টেচন হৈছে খেদ ৰেল ষ্টেচন (৩৪ কি.মি.)

বিশেষ খাদ্য বিশেষত্ব আৰু হোটেল
ৰত্নাগিৰি আলফনচো আম আৰু কাজুবাদাম বিখ্যাত। উপকূলীয় মহাৰাষ্ট্ৰৰ অংশ হোৱাৰ বাবে, ই কোঙ্কণী সাগৰীয় খাদ্যৰ বাবে জনাজাত।

ওচৰত থকাৰ সুবিধাসমূহ আৰু হোটেল/ চিকিৎসালয়/ডাকঘৰ/আৰক্ষীচকী
ঠাইখনত থাকিবলৈ হোটেল, ৰেষ্টুৰেণ্ট, প্ৰাথমিক স্বাস্থ্যকেন্দ্ৰ, ৰাজহুৱা শৌচালয় আদিৰ দৰে অতিভাল পৰ্যটন সুবিধা আছে।

ওচৰৰ এমটিডিচি ৰিজৰ্টৰ বিৱৰণ
    
পৰ্যটক নিৰ্দেশিকা তথ্য
    
ভ্ৰমণ চালকৰ তথ্য

দৰ্শন কৰা নিয়ম আৰু সময় , ভ্ৰমণ কৰাৰ বাবে সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ মাহ    
● ৰত্নগিৰি ভ্ৰমণৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ মাহ হৈছে অক্টোবৰৰ পৰা মাৰ্চলৈ।
● এইগুহাবোৰসকলোৰেবাবেমুকলি।
● গুহাৰ ওচৰত প্ৰকৃতিৰ শান্ত সৌন্দৰ্য উপভোগ কৰিব পাৰি।

অঞ্চলত কথিত ভাষা
ইংৰাজী, হিন্দী, মাৰাঠী।

অঞ্চলৰ মানচিত্ৰ
    
পৰ্যটনস্থানৰ মাল্টিমিডিয়া ফাইল (ছবি, ভিডিঅ', অডিঅ', জিআইএফ)