તમાશા એ મહારાષ્ટ્રમાાં લોક વથયેટરન ાં ખૂિ િ પ્રખ્યાત અને લોકવપ્રય સ્િરૂપ છે. લોક વથયેટર વિવિધ નામો અને સ્િરૂપો હેઠળ િમગ્ર ભારતમાાં હાિર છે. મધ્ય અને ઉિર ભારતમાાં રામલીલા, રાિલીલા, નૌટાંકી ; ગ િરાતમાાં ભિાઈ ; િાંગાળ અને બિહારમાાં જાત્રા, ગાંભીર, કીતગનીયા િગેરે; દબિણ ભારતમાાં યિગાન, િીધી નાટકમ, કામણકોટ િગેરે કેટલાક નામો અને પ્રકારો છે જેનો ઉલ્લેખ કરિાની િરૂર છે. તમાશા શબ્દ મૂળરૂપે મરાઠી શબ્દ નથી અને તે ઉદૂગ ભાષામાાંથી અપનાિિામાાં આવ્યો છે. 13મી-14મી િદીથી મહારાષ્ટ્રમાાં મ સ્સ્લમ શાિનની સ્થાપના થઈ ત્યારથી, આ શબ્દ મરાઠી શબ્દભાંડોળમાાં પ્રિેશી ગયો છે. િાંત એકનાથના ભાર ડમાાં આ શબ્દ તમાશા તરીકે િપરાય છે . આ શબ્દનો ઉપયોગ એિી પરરસ્સ્થવતન ાં િણગન કરિા માટે થાય છે જેનો િારાાંશ 'ઓપન િીન' તરીકે શ્રેષ્ટ્ઠ રીતે કરી શકાય. તે મ ખ્યત્િે ગ્રામીણ િસ્તીન ાં મનપિાંદ પફોવમિંગ કળા છે પરાંત િમાિમાાં અણઘડ લોકો દ્વારા તેને અભદ્ર તરીકે ઓળખિામાાં આિે છે.
કેટલાક વિદ્વાનોના મતે, આ પફોવમિંગ કળાનો ઉદ્દભિ ર્ દ્ દરવમયાન િહાદ રોના કારનામાન ાં િણગન કરિા માટે ગાિામાાં આિતા લોકગીતોમાાંથી થયો છે. આનાથી કવિઓની િીજી જાવતનો િન્મ થયો, જેમણે ર્ દ્ના મેદાનમાાં િેતિ-ભૂખ્યા લડિૈયાઓમાાં વિષયાિતત લાગણીઓ િગાડતા અને તેમના થાકને દૂર કરિા માટે તેમને થોડ ાં મનોરાંિન પૂર ાં પાડતા િાંગીતકારો લખ્યા અને રજૂ કયાગ. આ લાિણીના પફોવમિંગ આટગ ફોમગની શરૂઆત હતી અને તેણે ટૂાંક િમયમાાં તમાશા િાથે મળીને પફોવમિંગ આટગન ાં અનોખ ાં વમશ્રણ રચ્ર્ ાં. તમાશામાાં િે અલગ-અલગ ભાગોનો િમાિેશ થાય છે, એક ગાન-ગિલાન જેમાાં ભગિાન ગણેશના આશીિાગદ માટે ગાન ગાિામાાં આિે છે અને ગિલાન ગોવપકા અને શ્રીકૃષ્ટ્ણની પ્રેમ કથાઓન ાં િણગન કરે છે . િાગ એ લોક-િાતાગ છે જે લાિણીની ધૂન પર નૃત્ય િાથે મિાલેદાર છે . ગાન- ગિલાન પ્રથમ િખત ૧૮મી િદી દરવમયાન અને િાગ ૧૯મી િદીની શરૂઆતમાાં દેખાયા હતા. ૧૯મી િદીના અંત સ ધીમાાં , જાહેર ડોમેનમાાં દેખાતી િિાિાર જાહેરાતોમાાં તેનો તમાશા તરીકે ઉલ્લેખ કરિામાાં આવ્યો હતો . ગાન-ગિલાન અને િાગ વિિાય , દૌલતજાદા, મેરદક, મ જારા, રાંગિાજી, છક્કડ, ફાિગ, રી, િગેરે તરીકે ઓળખાતા અન્ય કેટલાક સ્િરૂપો છે . તમાશાન ાં અથગતાંત્ર િનભાગીદારી અને િમથગન પર આધારરત છે. જે તમાશા કલાકારોની આજીવિકાનો આધાર છે. મહારાષ્ટ્રના મોટાભાગના ગામો િષગના ચોક્કિ રદિિે સ્થાવનક દેિતાઓની યાત્રાઓ િાથે લણણીની મોિમ ઉિિે છે. િમગ્ર મહારાષ્ટ્રમાાં વિવિધ તમાશા જૂથો માટે લાભ મેળિિાની આ એક મોટી તક છે. િામાન્ય રીતે, સ્થાવનક દેિતાઓની યાત્રા એક અઠિારડયા કે તેથી િધ િમયની હોય છે અને વિવિધ તમાશા જૂથોને િખત હરીફાઈ િામે
તેમની િાંભવિતતા મ િિ શ્રેષ્ટ્ઠ પ્રદશગન કરિાની તક આપે છે. આ િમયગાળા દરવમયાન તમાશા જૂથોન ાં નાણાકીય ટનગઓિર કરોડો રૂવપયાન ાં છે. 20મી િદીના ઉિરાધગ દરવમયાન, તમાશાએ તેના િભ્યોના કલ્યાણની દેખરેખમાાં િામેલ તમાશા જૂથના િાંગઠનો િાથે િધ િાંગરઠત સ્િરૂપનો આશરો લીધો.

જિલ્લાઓ/ પ્રદેશ

મહારાષ્ટ્ર, ભારત.

િાાંસ્કૃવતક મહત્િ

તમાશા એ મહારાષ્ટ્રમાાં લોક વથયેટરન ાં ખૂિ િ પ્રખ્યાત અને લોકવપ્રય સ્િરૂપ છે.