ಶ್ರೀ ತುಳಜಾಭವಾನಿ ಮಾತಾ ಮಂದಿರವು ಬಾಲಘಾಟ್
ಪರ್ವತಗಳ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ತುಳಜಾಪುರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದನ್ನು 51
ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ದುರ್ಗಾ
ದೇವಿಯ ಜನಪ್ರಿಯ ಮೂರೂವರೆ 'ಶಕ್ತಿ ಪೀಠ'ಗಳಲ್ಲಿ
ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಜಿಲ್ಲೆಗಳು/ಪ್ರದೇಶ

ತುಳಜಾಪುರ, ಉಸ್ಮಾನಾಬಾದ್ ಜಿಲ್ಲೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಭಾರತ

ಇತಿಹಾಸ

ತುಳಜಾಪುರ, ರಾಜ್ಯದ ಮೂರೂವರೆ ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ
ಒಂದಾಗಿದೆ (ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಶಕ್ತಿಗಳ ವಾಸಸ್ಥಾನಗಳು), ಇದು
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ತಾಯಿ ದೇವತೆ ತುಳಜಾ ಭವಾನಿ
ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಆಕೆಯ ದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ
ತುಳಜಾಪುರಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿ ಆಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆಯುವ ಭಕ್ತರಿಂದ
ಆಕೆಯನ್ನು ಆಯಿ (ತಾಯಿ) ಅಂಬಾಬಾಯಿ, ಜಗದಂಬಾ,
ತುಳಜೈ ಎಂದು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ತುಳಜಾಭವಾನಿ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ನೈತಿಕ ಕ್ರಮ ಮತ್ತು
ಸದಾಚಾರವನ್ನು ಕಾಪಾಡುವ ಪರಮಾತ್ಮನ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು
ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ.
ತುಳಜಾಪುರದ ತುಳಜಾಭವಾನಿಯನ್ನು ಮರಾಠ ರಾಜ್ಯದ
ರಾಜ್ಯ ದೇವತೆ ಮತ್ತು ರಾಜ ಭೋಸಲೆ ಕುಟುಂಬದ ಕುಲದೇವತೆ
ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ
ತುಳಜಾಭವಾನಿ ದೇವಿಯ ಮೇಲೆ ಅಪಾರವಾದ ನಂಬಿಕೆ ಇತ್ತು.
ಆಕೆಯ ಆಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆಯಲು ಯಾವಾಗಲೂ ಆಕೆಯ
ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು.
ದೇವಾಲಯದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ‘ಸ್ಕಂದಪುರಾಣ’ದಲ್ಲಿ
ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು 12 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ.
ದೇವಿಯ ಮೂರ್ತಿಯು ಮೂರು ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ಗ್ರಾನೈಟ್
ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವಿಯು ಎಂಟು ಕೈಗಳನ್ನು
ಹೊಂದಿದ್ದು ಪ್ರತಿಯೊಂದರಲ್ಲೂ ವಿವಿಧ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು
ಹಿಡಿದಿದ್ದಾಳೆ. ಅವಳ ಒಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ರಾಕ್ಷಸ ಮಹಿಷಾಸುರನ
ತಲೆ ಇದೆ.
ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಎರಡು ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರಗಳಿವೆ. ಒಂದು ರಾಜ
ಶಹಾಜಿ ಮಹಾದ್ವಾರ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ರಾಜಮಾತಾಜಿಜೌ
ಎಂಬ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರ. ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು
ಹಲವಾರು ಹಂತಗಳನ್ನು ಇಳಿಯಬೇಕು.
ಸರ್ದಾರ್ ನಿಂಬಾಳ್ಕರ್ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಿಂದ ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ
ಮಾರ್ಕಂಡೇಯ ಋಷಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ
ನಮ್ಮನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳನ್ನು ಇಳಿದ ನಂತರ
ಮುಖ್ಯ ತುಳಜಾ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ

ದೇವಾಲಯದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಯಜ್ಞಕುಂಡ (ತ್ಯಾಗದ ಅಗ್ನಿ
ಬಲಿಪೀಠ) ಇದೆ. ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳು ನಮ್ಮನ್ನು ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ
`ಗೋಮುಖತೀರ್ಥ~ (ತೀರ್ಥವು ಒಂದು ಪವಿತ್ರ ನೀರಿನ ತೊಟ್ಟಿ)
ಮತ್ತು ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ `ಕಲ್ಲೋಲ್ತೀರ್ಥ~ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ
`ಕಲಖ್`ಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಅಮೃತಕುಂಡ ಮತ್ತು
ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ದತ್ತ ದೇವಾಲಯ, ಸಿದ್ಧಿವಿನಾಯಕ
ದೇವಾಲಯ, ಆದಿಶಕ್ತಿಯ ದೇವಾಲಯ, ಆದಿಮಾತಾ
ಮಾತಂಗದೇವಿ, ದೇವಿ ಅನ್ನಪೂರ್ಣ ಮುಂತಾದ
ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ.

ಭೌಗೋಳಿಕ ಮಾಹಿತಿ

ತುಳಜಾಪುರದಲ್ಲಿರುವ ತುಳಜಾಭವಾನಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು
ಬಾಲಘಾಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ
ವಾಹನಗಳಿಗೆ ಅಪ್ರೋಚ್ ರಸ್ತೆಯೂ ಇದೆ.

ಹವಾಮಾನ

ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಬಿಸಿ ಮತ್ತು ಶುಷ್ಕ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಬೇಸಿಗೆಯು ಚಳಿಗಾಲ ಮತ್ತು ಮಳೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು
ತೀವ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ತಾಪಮಾನವು 40.5 ಡಿಗ್ರಿ
ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್‌ವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ.

ಚಳಿಗಾಲವು ಸೌಮ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸರಾಸರಿ
ತಾಪಮಾನವು 28-30 ಡಿಗ್ರಿ ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್‌ನಿಂದ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಮಳೆಗಾಲವು ತೀವ್ರ ಋತುಮಾನದ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು
ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ವಾರ್ಷಿಕ ಮಳೆಯು ಸುಮಾರು 726 ಮಿ.ಮೀ.

ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕೆಲಸಗಳು.

ಈ ದೇವಾಲಯವು ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಿವಿನಾಯಕ ದೇವಾಲಯ,
ಆದಿಶಕ್ತಿಮಾತಂಗದೇವಿ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಅನ್ನಪೂರ್ಣ
ದೇವಾಲಯದಂತಹ ಹಲವಾರು ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು
ಹೊಂದಿದೆ.

ಹತ್ತಿರದ ಪ್ರವಾಸಿ ಸ್ಥಳ

ಹತ್ತಿರದ ಪ್ರವಾಸಿ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು ಸೇರಿವೆ:
● ಘಟಶಿಲ್ ದೇವಸ್ಥಾನ (1.1 ಕಿಮೀ)
● ವಿಸಾಪುರ ಅಣೆಕಟ್ಟು (11.7 ಕಿಮೀ)
● ಧಾರಶಿವ್ ಗುಹೆಗಳು (27.5 ಕಿಮೀ)
● ಜವಳಗಾಂವ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು (28.3 ಕಿಮೀ)
● ಬೋರಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು (35.5 ಕಿಮೀ)
● ನಲ್ದುರ್ಗ ಕೋಟೆ (35.9 ಕಿಮೀ)

● ಗ್ರೇಟ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಬಸ್ಟರ್ಡ್ ಅಭಯಾರಣ್ಯ (39.1
ಕಿಮೀ)
● ರಾಕ್ ಗಾರ್ಡನ್ ಓಪನ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಮತ್ತು
ಜಲಪಾತಗಳು (43.2 ಕಿಮೀ)

ದೂರ ಮತ್ತು ಅಗತ್ಯವಿರುವ
ಸಮಯದೊಂದಿಗೆ ರೈಲು,
ವಿಮಾನ, ರಸ್ತೆ (ರೈಲು,
ವಿಮಾನ, ಬಸ್) ಪ್ರವಾಸಿ
ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ
ಪ್ರಯಾಣಿಸುವುದು

ವಿಮಾನದ ಮೂಲಕ:- ಪುಣೆ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ
(295 ಕಿಮೀ)
ರೈಲ್ವೆ ಮೂಲಕ:-ಉಸ್ಮಾನಾಬಾದ್ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣ (30.9
ಕಿಮೀ).
ರಸ್ತೆಯ ಮೂಲಕ:-ತುಳಜಾಪುರ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣ (1 ಕಿಮೀ)
ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ MSRTC ಬಸ್ಸುಗಳು ಮತ್ತು ಐಷಾರಾಮಿ
ಬಸ್ಸುಗಳು ನಿಲ್ಲುತ್ತವೆ.

ವಿಶೇಷ ಆಹಾರ ವಿಶೇಷತೆ
ಮತ್ತು ಹೋಟೆಲ್

ಈ ಪಟ್ಟಣವು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಗೆ
ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.

ಹತ್ತಿರದ ವಸತಿ ಸೌಕರ್ಯಗಳು
ಹೋಟೆಲ್/ಆಸ್ಪತ್ರೆ/ಪೋಸ್ಟ್
ಆಫೀಸ್/ಪೊಲೀಸ್ ಸ್ಟೇಷನ್

ಹತ್ತಿರದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ವಸತಿ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ಲಭ್ಯವಿದೆ.

● ತುಳಜಾಪುರ ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆ (0.75 ಕಿಮೀ) ಹತ್ತಿರದ
ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆಯಾಗಿದೆ.
● ಹತ್ತಿರದ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಪೇಶ್ವೆ ಆಸ್ಪತ್ರೆ (0.8 ಕಿಮೀ).

ಹತ್ತಿರದ MTDC ರೆಸಾರ್ಟ್
ವಿವರಗಳು

MTDC ಹಾಲಿಡೇ ರೆಸಾರ್ಟ್ (1.1 KM) ಹತ್ತಿರದ MTDC
ರೆಸಾರ್ಟ್ ಆಗಿದೆ.

ಭೇಟಿ ನಿಯಮ ಮತ್ತು
ಸಮಯ, ಭೇಟಿ ನೀಡಲು
ಉತ್ತಮ ತಿಂಗಳು

● ಹವಾಮಾನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು
ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ವರ್ಷಪೂರ್ತಿ
ತುಳಜಾಪುರ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಉತ್ತಮ
ಸಮಯ.
● ದೇವಾಲಯದ ಸಮಯ:- 4:00 ಎ.ಎಂ. ಗೆ 9:30
ಪಿ.ಎಂ. ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ.

ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ
ಭಾಷೆ

ಇಂಗ್ಲೀಷ್, ಹಿಂದಿ, ಮರಾಠಿ.