गंधरपाळे लेणी हे महाड जवळील बौद्ध लेणी संकुल आहे, जी पांडवलेणी म्हणून प्रसिद्ध आहे. हे एक अद्वितीय स्थान आहे जे बौद्ध धर्माच्या विकासाच्या विविध टप्प्यांना चिन्हांकित करते.

जिल्हा/प्रदेश

रायगड जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत.

इतिहास

मुंबई गोवा महामार्गावरील ऐतिहासिक महाड शहराच्या बाहेरील भागात हे ठिकाण आहे. ज्वालामुखीच्या खडकाच्या तीन वेगवेगळ्या थरांमध्ये ३० गुहा कोरलेल्या आहेत. या बांधकामांमध्ये चैत्य (बौद्ध प्रार्थना हॉल) आणि विहार (असेंब्ली हॉल) यांचा समावेश आहे. यापैकी अनेक लेण्या सामान्य युगाच्या सुरुवातीच्या शतकांपासूनच्या आहेत पुरातत्त्वीय पुरावे सुचवतात की बौद्ध भिक्खू ७ - ८ व्या शतकापर्यंत या ठिकाणी राहत होते. कोणत्याही बौद्ध लेणीच्या वैशिष्ट्यपूर्ण ठिकाणी, पावसाचे पाणी साठवण्यासाठी खडकामध्ये खोदलेले असंख्य पाण्याचे कुंड आहेत.
येथील गुहेतील एका शिलालेखात दात्या म्हणून प्रादेशिक राजकुमार विष्णुपलिताच्या नावाचा उल्लेख आहे. इतर बहुतेक लेण्या व्यापाऱ्यांनी देणग्या दिल्या आहेत. ही जागा महाड या ऐतिहासिक शहराच्या किनारपट्टी बंदरांना जोडणाऱ्या व्यापारी मार्गावर आहे (ज्याला नदीचे बंदर असेही म्हटले जाते) दख्खन पठारावरील व्यापारी केंद्रांसह. साइट आम्हाला कोकणातील प्रमुख नद्यांपैकी एक असलेल्या गांधारी नदीचे निसर्गरम्य दृश्य देते. ही नदी ब्रिटीश काळापर्यंत लहान जहाजांसाठी जलवाहतूक करणारी होती. आज गंधरपाळे जवळील नदीचा भाग मगरींच्या संख्येसाठी ओळखला जातो. नदीच्या आसपास फिरणे सुरक्षित नाही.लेण्यांच्या परिसरात, डोंगराच्या पायथ्याशी, प्राचीन बौद्ध मठाचे अवशेष पाहता येतात. अनेक पुरावे सूचित करतात की या स्थळाने बौद्ध धर्माच्या विकासातील सर्व टप्पे पाहिल्या पाहिजेत जसे की थेरवडा (हीनयान), महायान आणि गूढ बौद्ध धर्म.

भूगोल

गंधरपाळे लेणी महाडजवळील गांधारपाळे गावात आहेत आणि मुंबई-गोवा महामार्गावर मुंबईच्या दक्षिणेस अंदाजे १०५  किमी अंतरावर आहेत. महामार्गावरून लेण्या सहज पोहोचता येतात.

हवामान

कोकण विभागातील प्रमुख हवामान म्हणजे पर्जन्यमान, कोकण पट्ट्यात उच्च पर्जन्यमान (सुमारे २५०० मिमी ते ४५०० मिमी) असते आणि हवामान दमट आणि उबदार राहते. या हंगामात तापमान ३० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.
उन्हाळा गरम आणि दमट असतो आणि तापमान ४० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.कोकणातील हिवाळा तुलनेने सौम्य हवामान (सुमारे २८ अंश सेल्सिअस) आहे आणि हवामान थंड आणि कोरडे राहते.

येथे काय करावे

साइटवरील सर्व लेण्यांना भेट देण्यासाठी २ - ३ तास लागतात. कोणीतरी लांब फिरायला जाऊ शकतो आणि लेण्यांची शिल्पे आणि शिलालेख पाहण्याचा आणि वाचण्याचा आनंद घेऊ शकतो. दगडात कोरलेला जिना डोंगराच्या माथ्यावर जातो. पंधरा मिनिटांची ही जलद चढण सुंदर विहंगम दृश्य देते. या लेण्यांचे वातावरण सुखदायक आहे, विशेषत: पावसात, जेव्हा संपूर्ण टेकडी हिरव्या चादरीने गुंडाळली जाते आणि अनेक नदी आणि पाण्याच्या कासकेडांनी सुशोभित केली जाते.

जवळची पर्यटन स्थळे

• महाड शहर- ३ किमी
• चवदार तलाव - २.४ किमी
• किल्ला महेंद्रगड (चांभारगड) - ५ किमी
• किल्ले रायगड - २५.७ किमी
•  कोल लेणी- ५.५ किमी

विशेषखाद्य वैशिष्ट्य आणि हॉटेल

विविध प्रकारचे मासे तयार करणे हे मांसाहारींसाठी स्थानिक वैशिष्ट्य आहे. येथे महाराष्ट्रीयन खाद्यपदार्थ उपलब्ध आहेत.

जवळ उपलब्ध असलेली राहण्याची ठिकाणे,आणिहॉटेल, हॉस्पिटल, पोस्ट ऑफिस/ पोलीस स्टेशन

महाड हे एक वाढते शहर आहे आणि महाड शहरात अनेक हॉटेल्स, प्राथमिक आरोग्य सेवा केंद्रे, पोस्ट ऑफिस आणि पोलीस स्टेशन आहेत.

क्षेत्राला भेट देण्याचे नियम आणि वेळ,भेट देण्याचा सर्वोत्तम महिना

लेण्या सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत खुल्या असतात.

क्षेत्रात बोलल्या जाणाऱ्या भाषा

इंग्रजी, हिंदी, मराठी.