जीवदानी मंदिर डोंगराच्या माथ्यावर आहे. देवी जीवदानीच्या एकमेव मंदिरासाठी हे देशभरात प्रसिद्ध आहे.
जिल्हा/विभाग    
वसई तालुका, पालघर जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत.

ऐतिहासिक माहिती    
मुंबईच्या उपनगरांपैकी एक असलेल्या विरारच्या रेल्वे स्टेशनजवळील एका टेकडीवर जीवदानीचे मंदिर आहे.
विरार हे एकवीरा देवीचे घर, जिथे एकविरा देवीचे मंदिर आहे जे जीवदानी मंदिर म्हणून ओळखले जाते. जीवदानी हे नाव आणि मंदिराची उत्पत्ती महाभारताशी संबंधित आहे.
पौराणिक कथा अशी आहे की जेव्हा पांडव (महाकाव्य नायक) त्यांच्या वनवासात होते, तेव्हा ते शूरपराका (आधुनिक काळातील नालासोपारा) येथे आले, जे भगवान परशुरामांनी बनवलेले राज्य होते. स्थानिक दंतकथा विरार तीर्थाचे वर्णन शूर्पारक यात्रेचे अंतिम गंतव्य म्हणून करतात. पांडवांनी भगवान परशुरामांनी पवित्र केलेल्या विमलेश्वर मंदिराला भेट दिली, त्यांच्या प्रवासात ते वैतरणा नदीवर थांबले जेथे त्यांनी भगवती एकविरेची पूजा केली आणि इथली शांतता आणि भव्य निसर्ग पाहून त्यांनी एक गुहा बांधण्याचा निर्णय घेतला, त्यांनी जवळच्या डोंगरावर गुहा बांधून एकावीरा मातेची पूजा केली. लेण्यांना पांडवांनी "जीवनदानी" (जीवनाची खरी संपत्ती असलेली देवी) असे म्हटले म्हणून या ठिकाणाला जीवदानी असे नाव पडले. 
जीवदानीचे मंदिर टेकडीवर आहे. हे एक अखंड देवस्थान आहे. हा लेण्यांचा एक लहान गट आहे जो कदाचित ख्रिस्ताच्या तीन शतकांपूर्वीचा आहे. ते साधे बौद्ध विहार (मठ) आहेत ज्यात परिसरातील काही पाण्याचे कुंड आहेत. या लेण्या प्राचीन बंदर शहर आणि सोपाराच्या व्यापारी केंद्राकडे यावर लक्ष ठेवत. जीवदानीचे सध्याचे मंदिर पूर्वी बौद्ध विहार (मठ) होते, जे कालांतराने मंदिरात रूपांतरित झाले.
येथील देवीची पूजा स्थानिक समुदाय जसे मच्छीमार इत्यादी करतात. असंख्य लोकगीते आहेत ज्यात देवी प्रकट होते.
टेकडीच्या माथ्यावर एक अज्ञात किल्ला होता.

भौगोलिक माहिती    
जीवदानी माता मंदिर समुद्र सपाटीपासून सुमारे ६५६ फूट उंचीवर विरार जवळील डोंगरावर आहे, जे मुंबई जवळील पश्चिम रेल्वेवरील महत्वाचे रेल्वे स्थानकांपैकी एक आहे.

हवामान    
या भागातील प्रमुख ऋतू म्हणजे पाऊस, कोकण किनार पट्ट्यात जास्त पाऊस (सुमारे २५०० मिमी ते ४५०० मिमी) अनुभवायला मिळतो आणि हवामान दमट आणि उबदार असते. पावसाळ्यात तापमान ३० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.
उन्हाळा फार गरम आणि दमट असतो आणि तापमान ४० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.
कोकणात हिवाळ्यात तुलनेने सौम्य हवामान (सुमारे २८ अंश सेल्सिअस) असते आणि हवामान थंड आणि कोरडे असते.

करण्यासारख्या गोष्टी      
इथला परिसर आणि इतर स्थानिक आकर्षणे पाहणे. डोंगराचे शिखर म्हणजे इथल्या पक्ष्यांचे घर आणि रोपवे आणि इतर अनेक गोष्टींचा आनंद घेऊ शकता. दसऱ्याच्या दिवशी जत्रा भरते ज्यात हजारो लोक उपस्थित असतात.

जवळची पर्यटनस्थळे     
जीवदानी मंदिराजवळ पर्यटकांचे आकर्षण:
•    तुंगारेश्वर मंदिर (१७.४ किमी)
•    राजोडी बीच (११.९ किमी)
•    अर्नाळा बीच (११ किमी)
•    वसई किल्ला (१८.९ किमी)
•    सोपारा स्तूप स्थळ (८.४ किमी)

रेल्वेने, विमानाने आणि रस्त्याने (ट्रेन, विमान, बस) तसेच ठराविक वेळेत पर्यटन स्थळावर कसे पोहोचावे     
•    रेल्वेने:- जवळचे रेल्वे स्टेशन विरार रेल्वे स्टेशन आहे. एकदा तुम्ही स्टेशनवर पोहचल्यावर तुम्ही रेल्वे पुलापर्यंत (पूर्वेकडे) चालत जाऊ शकता आणि कॅब किंवा खाजगी वाहन भाड्याने घेऊ शकता.
•    हवाई मार्गाने:- छत्रपती शिवाजी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ मुंबई (५६ किमी).
•    रस्त्याने:- विरार मुंबईपासून सुमारे ६५.४ किमी अंतरावर आहे आणि गंतव्यस्थानावर पोहोचण्यासाठी १.३० तास लागतात. MSRTC बस विरार पर्यंत उपलब्ध आहेत.

खाद्य वैशिष्ट्य आणि हॉटेल्स    
पोहा भुजिंग, सुकेळी (सुकी केळी), सी-फूड हे इथले खास खाद्यपदार्थ. 

जवळच्या निवास सुविधा आणि हॉटेल/ हॉस्पिटल/ पोस्ट ऑफिस/पोलीस स्टेशन    
•    काही मैलांच्या आत अनेक हॉटेल्स आणि राहण्याची सोय मिळेल.
•    सर्वात जवळचे पोलीस स्टेशन विरार पोलीस स्टेशन आहे (२.२ किमी)
•    येथे सर्वात जवळचे हॉस्पिटल संजीवनी हॉस्पिटल (२.५ किमी) आहे.

पर्यटनासाठीचे नियम आणि वेळ, पर्यटनासाठी योग्य काळ      
वर्षभर या मंदिराला भेट देता येते.
दिवसभरात भेट देण्याची सर्वोत्तम वेळ सकाळी 5:30 च्या आणि संध्याकाळी 7:00 वा. दरम्यान आहे.
रोपवे ने पोहोचण्यासाठी जाण्याचे व परताव्याचे भाडे रुपये 100/- असते.  

या ठिकाणी बोलल्या जाणाऱ्या भाषा     
इंग्रजी, हिंदी, मराठी.