ज्योतिबा मंदिर १२ ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आहे. हे गाव केदारनाथ किंवा वाडी रत्नागिरी म्हणूनही ओळखले जाते. मंदिर एका टेकडीवर आहे आणि मंदिरातील देवता केदारेश्वर म्हणून ओळखली जाते.

जिल्हे/प्रदेश

वाडी रत्नागिरी, कोल्हापूर जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत.

इतिहास

ज्योतिबा मंदिर परिसर ज्योतिबा टेकडी म्हणूनही ओळखला जातो आणि भगवान शिव यांच्याशी संबंधित असंख्य मंदिरे आणि पवित्र स्थळे आहेत. देवी अंबाबाई आणि शिव यांच्याशी संबंधित मौखिक परंपरा आणि पौराणिक कथा आजही या प्रदेशात सांगितल्या जातात.
टेकडीवर १८ व्या आणि १९ व्या शतकात मराठा थोरांनी बांधलेली असंख्य मंदिरे आहेत. ज्योतिबाचे मूळ मंदिर १७३० मध्ये एका नवजी साया यांनी बांधल्याचे सांगितले जाते. सध्याचे मंदिर रानोजीराव शिंदे यांनी बांधले होते. केदारेश्वरचे दुसरे मंदिर १८०८ मध्ये दौलतराव शिंदे यांनी परिसरात बांधले होते. रामलिंगला समर्पित तिसरे मंदिर १७८० मध्ये एका मालजी निलम पन्हाळकर यांनी बांधले होते. केदारेश्वर मंदिरासमोरील एका छोट्या घुमटाच्या मंदिरात काळ्या पाषाणात बनवलेले दोन पवित्र बैल आहेत. १७५० मध्ये प्रीतिराव हिम्मत बहादूर यांनी कॉम्प्लेक्समध्ये देवी चोपडाईचे मंदिर जोडले. देवी यमाईचे मंदिर रानोजीराव शिंदे यांनी बांधले. यमाईच्या समोर दोन पवित्र कुंड आहेत. यातील एक जिजाबाई साहेबांनी सुमारे १७४३ मध्ये बांधले होते; जमदग्न्य तिसरा रानोजीराव शिंदे यांनी बांधला होता. या दोन तीर्थ किंवा पवित्र तलावांव्यतिरिक्त, पाच तलाव आणि विहिरी आणि दोन पवित्र प्रवाह डोंगराच्या बाजूने वाहतात.

भूगोल

मंदिर समुद्र सपाटीपासून ३१२४ फूट उंचीच्या डोंगरावर आहे. हे मंदिर कोल्हापूरच्या १८ किलोमीटर वायव्येस आहे.

हवामान

प्रदेशाचे हवामान हे उर्वरित महाराष्ट्राप्रमाणेच किनारपट्टी तसेच अंतर्देशीय घटकांचे मिश्रण आहे.

करायच्या गोष्टी

या प्रदेशात वर्षभर उष्ण-अर्ध-शुष्क हवामान असते आणि सरासरी तापमान १९-३३ अंश सेल्सिअस असते.
एप्रिल आणि मे हे प्रदेशातील सर्वात उष्ण महिने आहेत जेव्हा तापमान ४२ अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.
हिवाळा अत्यंत तीव्र असतो आणि रात्री तापमान १० अंश सेल्सिअस इतके खाली जाऊ शकते, परंतु दिवसाचे सरासरी तापमान सुमारे २६ अंश सेल्सिअस असते.
प्रदेशात वार्षिक पाऊस सुमारे ७६३ मिमी आहे.

जवळची पर्यटन स्थळे

परिसरात अनेक पर्यटन स्थळे आहेत
● पन्हाळा किल्ला (१३ किमी)
● शिवतेज शिवसृष्टी वॉटरपार्क (८ किमी)
● महालक्ष्मीआमाबाई मंदिर (२० किमी)

विशेष खाद्य वैशिष्ट्य आणि हॉटेल

हा प्रदेश दक्षिण महाराष्ट्रीयन खाद्यप्रकारासाठी प्रसिद्ध आहे जो स्थानिक पातळीवर उपलब्ध आहे.

निवास सुविधा जवळ आणि हॉटेल/हॉस्पिटल/पोस्ट ऑफिस/पोलीस स्टेशन

मंदिराभोवती विविध हॉटेल्स आणि लॉज आहेत जे मूलभूत सुविधा पुरवतात.
पोलीस स्टेशन - जुना राजवाडा पोलीस स्टेशन.

भेट देण्याचा नियम आणि वेळ, भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम महिना

ज्योतिबा मंदिराला भेट देण्याचा उत्तम काळ नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी दरम्यान आहे. मंदिर संध्याकाळी ५:३० ते रात्री १०:३० पर्यंत खुले आहे.

परिसरात बोलली जाणारी भाषा

इंग्रजी, हिंदी, मराठी.