कुडा लेणी जंजिरा टेकडीवर अरबी समुद्रासमोर आहेत. रायगड जिल्ह्यातील याच नावाच्या गावावरून हे नाव पडले आहे. या लेण्यांचे नैसर्गिक परिसर आणि स्थापत्य रचना एकत्रितपणे एक आरामदायी अनुभव देतात .

जिल्हे/प्रदेश

रायगड जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत

इतिहास

कुडा लेणी मांदाडच्या ओढ्याच्या भोवती असलेल्या टेकडीच्या पश्चिमेकडील भागावर आहेत. लेणी मंदाडच्या अगदी जवळ आहेत, रोमन लेखकांनी बंदर म्हणून संबोधलेले ‘मंदागोरा’ हे प्राचीन ठिकाण. इ.स च्या सुरुवातीच्या शतकांमध्ये लेणी कोरण्यात आली होती आणि नंतर ६ व्या शतकात बुद्ध प्रतिमा जोडल्या गेल्या.
या ठिकाणी २६ बौद्ध लेणी आहेत ज्यांना स्थानिक राजा, त्याचे कुटुंब, श्रेष्ठ आणि व्यापारी यांनी संरक्षण दिले आहे. सामान्य युगाच्या सुरुवातीच्या काळात इंडो-रोमन व्यापारामुळे परिसरात समृद्धी आली. यातील बहुतेक गुहा बेसॉल्टिक खडकात कोरलेल्या आहेत आणि त्या २ - ३ व्या शतकातील असू शकतात. पवित्र बौद्ध त्रिकुटाचे वर्णन करणारी बौद्ध शिल्पे आणि बुद्धाच्या जीवनातील काही भाग ६ व्या शतकातील आहेत. २ - ३ व्या शतकातील लेण्यांमधील सुरुवातीचे शिल्पपट प्रादेशिक कलेची झलक देतात.
कुडा लेणींमध्ये चार चैत्य (प्रार्थना हॉल) आणि शिलालेख आहेत. उर्वरित लेणी बौद्ध भिक्षूंना राहण्यासाठी निवासी संरचना आहेत. विहार ही एक किंवा दोन खोल्या असलेली साधारण रचना आहेत ज्यात समोर व्हरांडा आणि ध्यानासाठी भिंतीत एक कक्ष असून अलंकार नसलेल्या छोट्या खोल्या आहेत. गुहे ११ मध्ये, एक शिलालेख हिप्पोकॅम्पस (समुद्री घोडा) एक पवित्र प्रतीक म्हणून चित्रण सोबत आहे. या स्थानावर असंख्य पाण्याच्या टाकी आहेत, ज्याचा वापर मठातील रहिवाशांसाठी पाणी साठवण्यासाठी केला गेला असावा.कुडा हे निसर्गरम्य ठिकाण एका समृद्ध बंदराच्या परिसरात आणि दख्खनच्या पठारावरील व्यापारी केंद्रांशी जोडणाऱ्या व्यापारी मार्गावर होते.

भूगोल

मुंबई-गोवा महामार्गावर माणगावच्या २१ किमी आग्नेयेस आणि मुंबईपासून १३० किमी अंतरावर कुडा गावाजवळील टेकडीवर लेणी आहेत.

हवामान

कोकण प्रदेशातील प्रमुख हवामान पाऊस आहे, कोकण पट्ट्यात जास्त पाऊस पडतो (सुमारे २५०० मिमी ते ४५०० मिमी पर्यंत) आणि हवामान दमट आणि उबदार राहते. या हंगामात तापमान ३० अंश सेल्सिअसपर्यंत पोहोचते.
उन्हाळा उष्ण आणि दमट असतो आणि तापमान ४० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.
कोकणातील हिवाळा हे तुलनेने सौम्य हवामान आहे (सुमारे २८ अंश सेल्सिअस), आणि हवामान थंड आणि कोरडे राहते

करण्याच्या गोष्टी

लेण्यांना भेट देण्याव्यतिरिक्त, आपण खाडी आणि जवळील नदीला भेट देऊ शकता. मुरुड जंजिरा किल्ला कुडा पासून अंदाजे २५ किमी अंतरावर आहे. जंजिरा किल्ल्याला भेट देण्याचे आधीच नियोजन केले तर त्याच भेटीत राहता येते.

जवळची पर्यटन स्थळे

तळाचा किल्ला (१५.१ किमी)
मुरुड जंजिरा आणि मुरुडमधील सिद्धींच्या थडग्या किंवा खोखरी समाधी (२०.७ किमी)
दिवेआगर बीच (४० किमी)
काशीद बीच (४३.५ किमी)
कोलाड- (३४ किमी)  रिव्हर राफ्टिंग, कयाकिंग, रिव्हर क्रॉसिंग आणि झिपलाइनिंग या साहसी खेळांचा आनंद घेऊ शकतो.

खास खाद्यपदार्थ आणि हॉटेल

समुद्रकिनाऱ्यालगत असल्याने सीफूड ही या प्रदेशाची खासियत आहे.

निवास सुविधा जवळपास आणि हॉटेल/ हॉस्पिटल/ पोस्ट ऑफिस/ पोलिस स्टेशन

कोकणात भरपूर हॉटेल्स आणि होमस्टे उपलब्ध आहेत. हॉटेल आराम आणि लक्झरी देऊ शकते, आतिथ्यशील स्थानिकांसह होमस्टे स्थानिक संस्कृतीचा खरा अनुभव देतात. अलीकडे, या प्रदेशात सेवा अपार्टमेंट देखील मोठ्या प्रमाणावर उपलब्ध आहेत.

भेट देण्याचा नियम आणि वेळ, भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम महिना

लेण्यांना भेट देण्यासाठी कोणतेही नियम नाहीत. एखाद्याने ठिकाणाशी छेडछाड करू नये, कचरा टाकू नये आणि या स्थानाची स्वच्छता राखणे यासारख्या नियमांचे पालन केले पाहिजे.
उन्हाळा उष्ण आणि दमट असतो त्यामुळे भेटीची योजना करणे टाळता येते. कुडा लेण्यांना भेट देण्याचा उत्तम कालावधी जून ते फेब्रुवारी.

परिसरात बोलली जाणारी भाषा

इंग्रजी, हिंदी, मराठी