महाकाली लेणी, ज्याला कोंडिविता लेणी म्हणूनही ओळखले जाते, हे १९ खडक कापून बनवलेल्या लेण्यांचा समूह आहे. हे महाराष्ट्रातील मुंबईच्या पश्चिम उपनगर अंधेरी येथे आहे. ह्या चैत्य आणि विहारांसह बौद्ध लेण्यांचा समूह आहे. काही लेण्यांमध्ये सुंदर शिल्पे आहेत आणि शिलालेखांचे अवशेष देखील आहेत.

जिल्हा/प्रदेश

मुंबई उपनगर, महाराष्ट्र, भारत.

इतिहास

अंधेरीतील वेरावलीच्या एका छोट्या टेकडीवर मरोळच्या शहरी परिसराकडे पाहणाऱ्या १९ गुंफांचा हा समूह आहे. हे इ.स.चे पहिले शतक ते सहावे शतक दरम्यान कोरलेले होते. मुख्य चैत्य (बौद्ध प्रार्थना सभागृह) मधील काही शिल्पपट ६ व्या शतकातील आहेत. नंतरच्या काळात हे ठिकाण गूढ बौद्ध धर्माचे प्रमुख केंद्र होते. या ठिकाणी गुहेच्या वर, डोंगराच्या माथ्यावर विटांच्या स्तूपाचे अवशेष आहेत. १ आणि ९ लेणी या स्थानावरील महत्वाच्या लेण्या आहेत. ते बौद्ध प्रार्थना दालन आहेत. शतकानुशतके या प्रदेशात अनेक बौद्ध आणि शैव मठ सह-अस्तित्वात आहेत. नजीकची जोगेश्वरी लेणी या सहजीवनाचे उदाहरण आहे. 
महाकाली लेण्यांमधील गूढ बौद्ध देवाचे शिल्प असलेला एक अनोखा स्तूप गुहा क्र. १ पायथ्यापर्यंत असून त्याला जुने महाकाली मंदिर म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या मंदिरात देवी महाकाली म्हणून पूजले जाते. खडक ज्वालामुखी ब्रेसिया आहे, जो संरक्षणासाठी सर्वोत्तम प्रकारचा खडक नाही. हा मुंबई बेटावरील सर्वात सुपीक पट्ट्यांपैकी एक होता . महाकाली लेण्यांचे ठिकाण शेजारच्या गावानंतर 'कोंडिवते' म्हणूनही ओळखले जाते.महाकाली लेण्यांपासून पासपाऊली काही किलोमीटर अंतरावर आहे. शिलालेखात असा उल्लेख आहे की पासपाऊली येथील एका व्यक्तीने महाकाली येथे विहार दान केले होते . महाकाली लेणी हे इ.स.पूर्व १ पहिल्या शतकापासून ते किमान १२ व्या शतकात सक्रिय मठ होते. हे स्थानिक देणगीवर टिकले आणि कान्हेरीशी संबंधित मठ म्हणून काम केले.

भूगोल

पश्चिम भारतातील मुंबई शहरात अंधेरीच्या पश्चिम उपनगरात लेणी आहेत. 

हवामान

कोकण विभागातील प्रमुख हवामान म्हणजे पर्जन्यमान, कोकण पट्ट्यात उच्च पर्जन्यमान (सुमारे २५०० मिमी ते ४५०० मिमी) असते आणि हवामान दमट आणि उबदार राहते. या हंगामात तापमान ३० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते. 

उन्हाळा गरम आणि दमट असतो आणि तापमान ४० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.

कोकणातील हिवाळा तुलनेने सौम्य हवामानाचा  (सुमारे २८ अंश सेल्सिअस) असून हवामान थंड आणि कोरडे राहते. 

येथे काय करावे

संपूर्ण गुहा स्मारके आणि कलाकृतींचा संग्रह असलेल्या खुल्या संग्रहालयासारखी आहे. संपूर्ण संकुल पाहण्यासाठी किमान २ ते ३ तास लागतील.

बहुतांश लेण्या विहार आहेत परंतु गुहा क्रमांक ९ चे चैत्य बौद्ध शिल्पकला पटल दर्शवते.

जवळची पर्यटन स्थळे

महाकाली लेण्यांसह खालील पर्यटन स्थळांना भेट देण्याची योजना करू शकता.

• जोगेश्वरी लेणी (२.८ किमी)
• पवई तलाव (५.९ किमी)
• वांद्रे किल्ला (१४.२ किमी)
• एलिफंटा लेणी (३०.४ किमी)
• माउंट मेरी चर्च (१३.७ किमी)
• वरळी किल्ला (२१.६ किमी)

विशेषखाद्य वैशिष्ट्य आणि हॉटेल

मुंबईत असल्याने रेस्टॉरंट्स विविध प्रकारचे जेवण देतात.

जवळ उपलब्ध असलेली राहण्याची ठिकाणे,आणि हॉटेल, हॉस्पिटल, पोस्ट ऑफिस / पोलीस स्टेशन 

येथे स्वच्छतागृहे, गुंफांजवळ काही लहान रेस्टॉरंट्स आहेत ज्यात विविध पाककृती आणि बंदिस्त केलेले पाणी उपलब्ध आहे. 

पवित्र आत्मा हॉस्पिटल गुहेपासून ८५० मीटर अंतरावर आहे. प्राथमिक उपचारांसाठी गुहेजवळ काही दवाखाने आहेत.

सर्वात जवळचे पोलीस स्टेशन तक्षशिला पोलीस स्टेशन आहे (७०० मी)

क्षेत्राला भेट देण्याचे नियम आणि वेळ,भेट देण्याचा सर्वोत्तम महिना

महाकाली गुहा सकाळी ९.00 ते संध्याकाळी ६.00 पर्यंत खुली आहे.
या स्थानाला भेट देण्याचा सर्वोत्तम हंगाम हिवाळ्यात असतो (नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी).
पर्यटकांना प्रवेश तिकिटासाठी  २० भरावे लागतात.

क्षेत्रात बोलल्या जाणाऱ्या भाषा

इंग्रजी, हिंदी, मराठी.