कोल्हापूरचे महालक्ष्मी मंदिर हे प्राचीन भारतीय करवीर शहरात वसलेले आहे. हे मंदिर हेमाडपंती स्थापत्यशैली म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या कोरड्या गवंडी-शैलीने बांधलेले आहे आणि कोल्हापूरला भेट देताना ते आवश्‍यक आहे. हे मंदिर संपत्तीची देवी लक्ष्मीला समर्पित आहे.

जिल्हे/प्रदेश

कोल्हापूर जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत.

इतिहास

हे मंदिर प्राचीन करवीर शहरात किंवा आज कोल्हापूर म्हणून ओळखले जाते. राष्ट्रकूट राजघराण्याने इसवी सन 9व्या शतकाच्या सुमारास मंदिराचे बांधकाम सुरू केले आणि चालुक्य राजघराण्याने ५५० ते  ६६० CE या काळात बांधलेला मंदिर हा सर्वात जुना भाग आहे.
हे मंदिर कोल्हापुरातील सर्वात मोठ्या मंदिरांपैकी एक आहे आणि करवीर (कोल्हापूर) जुन्या शहराच्या मध्यभागी आहे. स्थानिक ब्लॅक ट्रॅपमधून बनवलेली ही दोन मजली इमारत आहे. हे मंदिर मूळतः जैन मंदिर असल्याचे म्हटले जाते, जे नंतर हिंदूंनी हिंदू मंदिराप्रमाणे वापरले आणि अनेक जोडण्या केल्या. कोल्हापूरच्या शिलाहार शासकांनी मंदिरात अलंकार जोडले आणि १३ व्या शतकातील चार शिलालेख मंदिरात सापडले. मंदिराची अधिरचना ही स्थापत्यकलेतील अलीकडची भर आहे.
मंदिराशी निगडीत अनेक कथा आहेत. आख्यायिका सांगते की देवी लक्ष्मी किंवा अंबा करवीर शहराला कोलासुरापासून वाचवण्यासाठी आली होती आणि त्याचा वध केल्यानंतर तिने शहरात राहण्याचा निर्णय घेतला.
असेही म्हटले जाते की १५ व्या आणि १६ व्या शतकात अंबाबाईचे मंदिर आणि प्रतिमा छळ होण्यापासून वाचवण्यासाठी, १७२२ पर्यंत प्रतिमा लपवून ठेवण्यात आली होती. त्यानंतर छत्रपती संभाजी महाराज (छत्रपती शिवाजी महाराजांचे पुत्र) यांनी ते सध्याच्या मंदिरात पुन्हा स्थापित केले.
मंदिरात महासरस्वती आणि महाकालीच्या प्रतिमा असलेली आणखी दोन गर्भगृहे आहेत. मंदिर शिल्पकलेच्या फलकांनी अलंकृत आहे. सभामंडप (मंडप) आणि अर्धा (अर्धा) मंडपात सुशोभित खांब आहेत. या काळात मंदिरात आणखी तीन मंडप जोडले गेले आहेत.
मंदिर एका तटबंदीत ठेवलेले आहे. इतर असंख्य देवतांसह असंख्य गौण तीर्थे आहेत. मंदिराच्या वचनांमध्ये एक मोठी खोल माळ देखील दिसून येते. मंदिराजवळ एक छोटा पवित्र तलाव (तीर्थ) देखील दिसतो.

भूगोल

कोल्हापूर हे एक अंतर्देशीय शहर आहे जे पंचगंगा नदीच्या दक्षिण तीरावर आहे.

हवामान

या प्रदेशात वर्षभर उष्ण-अर्ध शुष्क हवामान असते आणि सरासरी तापमान १९-३३ अंश सेल्सिअस असते. 
एप्रिल आणि मे हे या प्रदेशातील सर्वात उष्ण महिने आहेत जेव्हा तापमान ४२ अंश सेल्सिअसपर्यंत पोहोचते.
हिवाळा अत्यंत असतो, आणि रात्रीचे तापमान १० अंश सेल्सिअसपर्यंत जाऊ शकते, परंतु दिवसाचे सरासरी तापमान सुमारे २६ अंश सेल्सिअस असते.
प्रदेशात वार्षिक पर्जन्यमान सुमारे ७६३ मिमी आहे.

करण्याच्या गोष्टी

● महालक्ष्मी मंदिर हे स्थापत्यशास्त्रातील एक आश्चर्य आहे, कोणीही मंदिराकडे सुंदर कोरीवकाम केलेले वास्तू बघू शकते आणि देवी अंबाबाईला सजावट आणि सोन्याने मढवलेले आहे.
● वर्षातून दोनदा, नोव्हेंबरच्या पहिल्या सहामाहीत आणि जानेवारी फेब्रुवारीच्या शेवटी मंदिरात तीन दिवसांची घटना घडते. ज्या दरम्यान उगवत्या सूर्याची प्रकाशकिरणे प्रथम देवीच्या पायावर पडतात, दुसऱ्या दिवशी ती वरच्या दिशेने जातात आणि तिसऱ्या दिवशी देवीच्या मुखावर पडतात. देवी अंबाबाई सोन्याने आणि सुंदर साडीने नटलेल्या गाभाऱ्यात एकटीच उभी आहे. वर्षातून दोनदा हा 'चमत्कार' पाहायला अनेक लोक येतात.

जवळची पर्यटन स्थळे

कोल्हापूर हे अतिशय चैतन्यशील शहर आहे ज्यामध्ये अनेक गोष्टी आहेत जसे की,
● भवानी मंडप (०.२ किमी)
● नवीन पॅलेस (3.3 किमी)
● शालिनी पॅलेस (१.८ किमी)
● लक्ष्मी विलास पॅलेस (५.१ किमी)
● श्री ज्योतिबा देवस्थान (20 किमी)
● रंकाळा तलाव (१.४ किमी)

विशेष खाद्यपदार्थ आणि हॉटेल

● कोल्हापुरी मिसळ हा कोल्हापुरातील सर्वात प्रसिद्ध पदार्थांपैकी एक आहे.
● त्याशिवाय शहरात त्यांच्या आवडीनुसार विविध प्रकारचे पाककृती मिळू शकतात.

निवास सुविधा जवळपास आणि हॉटेल/ हॉस्पिटल/ पोस्ट ऑफिस/ पोलिस स्टेशन

● कोल्हापुर हे एक दोलायमान शहर आहे ज्यामध्ये एखाद्याच्या बजेटनुसार निवासाचे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत.
● सिटी हॉस्पिटल राजारामपुरी. (३.६ किमी)
● कोल्हापूर पोलीस. (४ किमी)

भेट देण्याचा नियम आणि वेळ, भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम महिना

● हवामान थंड आणि आल्हाददायक असल्याने नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी हा भेट देण्याचा सर्वोत्तम काळ आहे.
● भेट देताना हवामानाला अनुरूप कपडे घाला.

परिसरात बोलली जाणारी भाषा 

इंग्रजी, हिंदी, मराठी.