मुरुड-जंजिरा हे महाराष्ट्राच्या रायगड जिल्ह्यातील भारताच्या पश्चिम किनाऱ्यावर वसलेले एक किनारपट्टीचे शहर आहे. हे ठिकाण समुद्रकिनारे, बंगले (व्हिला) आणि निसर्गदृश्यांसाठी प्रसिद्ध आहे. मुंबई आणि पुण्यातील पर्यटकांचे हे एक आवडते ठिकाण आहे.

जिल्हा/विभाग        

रायगड जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत

ऐतिहासिक माहिती 

मुरुड-जंजिरा समुद्रकिनारा महाराष्ट्रातील कोकण प्रदेशातील रायगड जिल्ह्यात आहे. हे ठिकाण स्वच्छ आणि वालुकामय समुद्रकिनाऱ्यांसाठी प्रसिद्ध आहे. भारताच्या पश्चिम किनारपट्टीवरील हा एकमेव किल्ला आहे जो डच आणि इंग्रजी ईस्ट इंडिया कंपनीच्या हल्ल्यांनंतरही अपराजित राहिला आहे.

भौगोलिक माहिती   

मुरुड समुद्रकिनारा महाराष्ट्रातील कोकण प्रदेशात हिरव्यागार सह्याद्री पर्वत रांगा आणि निळा अरबी समुद्र यांच्यामध्ये आहे. येथे समुद्रकिनारा तीन बाजूंनी डोंगरांनी वेढलेला आहे. पूर्वेला तुम्हाला मुरुड शहर मिळेल, शहरापलीकडे पर्वत रांग आहे. वर्षभर शांत आणि योग्य वातावरण असलेले हे फिरण्यासाठी एक उत्तम ठिकाण आहे. हे मुंबईपासून १५० किमी आणि पुण्यापासून १८० किमी दूर आहे.

हवामान       

या प्रदेशातील मुख्य ऋतू म्हणजे पावसाळा. कोकण किनारपट्टीत मुख्यतः जास्त पाऊस (सुमारे २५०० मिमी ते ४५०० मिमी) अनुभवायला मिळतो आणि हवामान दमट आणि उबदार असते. पावसाळ्यात तापमान ३० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.

उन्हाळा गरम आणि दमट असतो आणि तापमान ४० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.

इथे हिवाळ्यात तुलनेने सौम्य हवामान (सुमारे २८ अंश सेल्सिअस) असते आणि हवामान थंड आणि कोरडे असते.

करण्यासारख्या गोष्टी        

इथे पॅरासेलिंग, बनाना बोट राइड्स, फेरी राईड्स, जेट स्कीइंग, सर्फिंग इत्यादी विविध जल क्रीडा उपक्रम आहेत.

हे ठिकाण कॅम्पिंग तसेच मासेमारीसाठी प्रसिद्ध आहे.

समुद्रकिनाऱ्यावर घोडे, उंट आणि बग्गी सवारी उपलब्ध आहेत.

जवळची पर्यटनस्थळे        

अलिबागसह खालील पर्यटन स्थळांना भेट देण्याची योजना आपण करू शकता

• मुरुड जंजिरा किल्ला: हा किल्ला १७ व्या शतकात बांधण्यात आला होता आणि मुरुडच्या किनाऱ्यापासून समुद्रात आहे. खोल निळ्या अरबी समुद्रात पसरलेल्या एका विशाल खडकावर उभारलेला हा किल्ला काळाच्या कसोटीवर तसेच भूतकाळातील लवचिकतेच्या कसोटीवर उभा आहे. महाराष्ट्रातील कोकण किनारपट्टीने प्रवास करत असाल तर हा किल्ला आवर्जून पाहावा.
• फणसाड पक्षी अभयारण्य: अलिबाग ते रेवदंडा-मुरुड रस्त्यापासून ४२ किमी अंतरावर आहे. येथे 700 पेक्षा जास्त विविध प्रकारच्या वनस्पती तसेच पक्षी, फुलपाखरे, पतंग, साप आणि सस्तन प्राण्यांची अपवादात्मक श्रेणी आहे.
• रेवदंडा समुद्रकिनारा आणि किल्ला: अलिबागच्या दक्षिणेस १७ किमी अंतरावर असलेले रेवदंडा हे ठिकाण पोर्तुगीज किल्ला आणि समुद्रकिनाऱ्यासाठी प्रसिद्ध आहे.
• कोरलाई किल्ला: अलिबाग समुद्रकिनाऱ्यापासून २३ किमी दक्षिणेस स्थित. पोर्तुगीजांनी बांधलेल्या प्रचंड किल्ल्यांपैकी हा एक किल्ला.
• कोलाबा किल्ला: चारही बाजूंनी पाण्याने वेढलेल्या अरबी समुद्रात वसलेला हा ३०० पेक्षा जास्त वर्ष जुना किल्ला पर्यटकांच्या आकर्षणापैकी एक आहे. कोलाबा किल्ला हे छत्रपती शिवाजी महाराजांचे शेवटचे बांधकाम होते आणि एप्रिल १६८० मध्ये त्यांच्या मृत्यूच्या पूर्वसंध्येला ते पूर्ण झाले. हा किल्ला मराठा नौदलाचा मुख्य तळ होता आणि नंतर इंग्रजांच्या काळात याला महत्त्व प्राप्त झाले.
• वरसोली समुद्रकिनारा: हा समुद्रकिनारा अलिबागच्या बाहेरील बाजूस आहे, पर्यटकांनी कमी भेट दिलेला समुद्रकिनारा आहे, हा चमचमणारी पांढरा वाळू आणि स्वच्छ समुद्री पाणी असलेला एक शांत समुद्रकिनारा आहे. किनाऱ्यावर सुंदर नारळाची आणि सुरुची (कॅसुरीना) झाडे आहेत. भारतीय लष्करासाठी नौदल तळ म्हणून प्रसिद्ध आहे.

रेल्वेने, विमानाने आणि रस्त्याने (ट्रेन, विमान, बस) तसेच ठराविक वेळेत पर्यटन स्थळावर कसे पोहोचावे      

• मुरुड जंजिराला रस्ते, रेल्वे तसेच जलमार्गाने जाता येते. राष्ट्रीय महामार्ग ६६ (NH 66), मुंबई गोवा महामार्गाशी जोडलेले आहे. मुरुड जंजिरा येथून राज्य परिवहनाच्या बसेस आणि कॅब उपलब्ध आहेत.
• गेटवे ऑफ इंडिया पासून मांडवा पर्यंत फेरी उपलब्ध आहे, मांडवा पासून, मुरुड जंजिरा साठी स्थानिक वाहने उपलब्ध आहेत.
• जवळचे विमानतळ: छत्रपती शिवाजी महाराज विमानतळ मुंबई १५० किमी (४ तास २० मिनटे)
• जवळचे रेल्वे स्टेशन: रोहा ३५ किमी (१ तास ७ मिनिटे)

खाद्य वैशिष्ट्य आणि हॉटेल्स        

महाराष्ट्राच्या किनारपट्टी भागात असल्याने समुद्री अन्न पदार्थ (सी-फुड) येथील वैशिष्ट्य आहे. तथापि, हे सर्वाधिक भेट दिलेल्या पर्यटन स्थळांपैकी एक आहे आणि राष्ट्रीय, आंतरराष्ट्रीय पर्यटकांद्वारे वारंवार भेट दिली जाते, येथील रेस्टॉरंट्स विविध प्रकारच्या पाककृती देतात.

जवळच्या निवास सुविधा आणि हॉटेल/ हॉस्पिटल/ पोस्ट ऑफिस/पोलीस स्टेशन   

• मुरुडमध्ये अनेक हॉटेल्स आणि रिसॉर्ट्स उपलब्ध आहेत.
• ग्रामीण रुग्णालय समुद्र किनाऱ्यापासून ०.४ किमी अंतरावर आहे.
• अलिबाग मुख्य पोस्ट ऑफिस समुद्रकिनाऱ्यापासून ०.२ किमी दूर आहे.
• पोलीस स्टेशन समुद्रकिनाऱ्यापासून ०.६ किमी अंतरावर आहे.

जवळपासचे एमटीडीसी रिसॉर्ट    

MTDC रिसॉर्ट मुरुड येथे उपलब्ध आहे.

पर्यटनासाठीचे नियम आणि वेळ, पर्यटनासाठी योग्य काळ     

• हे ठिकाण पर्यटनासाठी वर्षभर उपलब्ध आहे. या ठिकाणास भेट देण्याची उत्तम वेळ ऑक्टोबर ते मार्च पर्यंत आहे.
• जून ते ऑक्टोबर पर्यंत इथे भरपूर पाऊस असतो आणि उन्हाळा गरम आणि दमट असतो.
• पर्यटकांनी समुद्रात प्रवेश करण्यापूर्वी भरती आणि ओहोटीच्या वेळ तपासून मगच समुद्रात जावे.
• पावसाळ्यात समुद्राला येणारी भरती धोकादायक असू शकते म्हणून याकाळात समुद्रात जाणे टाळले पाहिजे.

या ठिकाणी बोलल्या जाणाऱ्या भाषा       

इंग्रजी, हिंदी, मराठी, उर्दू