नागपूर भारताच्या बरोबर मध्यभागी आहे. नागपूर ही भारताची वाघांची राजधानी आहे. शहरामध्ये आणि आजूबाजूला बरेच व्याघ्र प्रकल्प आहेत. हे 'भारतातील ऑरेंज सिटी' म्हणून लोकप्रिय आहे. निसर्ग प्रेमींसाठी एक परिपूर्ण गंतव्यस्थान आणि ते एक अविस्मरणीय प्रवास अनुभव देखील देते.

जिल्हे/प्रदेश  

नागपूर जिल्हा, महाराष्ट्र भारत.

इतिहास       

शहराला नाग नदी किंवा नाग लोकांकडून नाव मिळाले आणि इतिहासपूर्व काळापासून ओळखले जाते. गोंडचा राजकुमार भक्त बुलंदने या शहराची स्थापना केली होती परंतु नंतर ते भोसलेंच्या मराठा साम्राज्याचा भाग बनले. ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीने 19व्या शतकात नागपूर ताब्यात घेतले आणि बेरारच्या मध्य प्रांतांची राजधानी म्हणून घोषित केले. सध्या नागपूर ही महाराष्ट्राची उपराजधानी किंवा हिवाळी राजधानी आहे.

भूगोल         

नागपूर शहर नाग नदीच्या काठावर वसले आहे आणि आसपासचा प्रदेश हा 271 ते 653 मीटर पर्यंत ईशान्यला सातपुडाकडे वाढणारा अनिर्बंध पठार आहे जो असंख्य संरक्षित नैसर्गिक क्षेत्रांच्या भोवती आहे. ‘झिरो माईल स्टोन मार्कर' भारताचे भौगोलिक केंद्र दर्शवतो. ह्या प्रदेशाच्या मध्यभागी कन्हान आणि पेंच नद्या, पश्चिमेस वर्धा आणि पूर्वेला वैनगंगा वाहतात. पश्चिम आणि उत्तरेकडील माती काळी (कापूस) आणि पूर्वेकडील माती जलोढ आहे.

हवामान/वातावरण

येथील हवामान गरम आणि कोरडे आहे, उन्हाळ्यात (मे/जून) 48 अंश सेल्सिअसच्या कमाल तापमानासह गरम असते. जुलैपासून पावसाळा सुरू होतो. सरासरी वार्षिक पावसाळा 1143 मिमी आहे आणि पश्चिमेच्या तुलनेत पूर्वेमध्ये जास्त पाऊस आहे.

करावयाच्या गोष्टी    

महाराष्ट्रातील पर्यटकांची आकर्षणे काही नागपूर शहरामध्ये आहेत. भारतातील शहरांना भेट देण्यासाठी येणाऱ्या पर्यटकांमध्ये ही ठिकाणे लोकप्रिय आहेत. बालाजी मंदिर, अंबाझरी तलाव, सेमिनरी टेकडी आणि महाराज बाग आणि प्राणीसंग्रहालय ही शहरातील काही प्रमुख ठिकाणे आहेत. बालाजी मंदिर हे नागपुरातील सर्वात लोकप्रिय पर्यटन स्थळांपैकी एक आहे. या मंदिरात पूजा केलेली देवता म्हणजे बालाजी. हे सेमिनरी हिल्सवर आहे. अंबाझरी तलाव नागपुरातील प्रमुख पर्यटन स्थळांपैकी एक आहे. मुलांना, विशेषतः, हे ठिकाण अतिशय मनोरंजक वाटते, कारण इथे विविध प्रकारचे लोकप्रिय खेळ आहेत. शहरातील सर्व तलावांपैकी हा सर्वात मोठा आणि सुंदर तलाव आहे.

जवळचे पर्यटन स्थळ        

• रामटेक: रामटेक नागपूर शहरापासून अंदाजे 50 किमी दूर आहे. इतिहासप्रेमींसाठी आवर्जून भेट देण्यासारखे ठिकाण. भगवान राम यांना समर्पित मंदिर आहे ज्यांच्याकडून हे नाव देण्यात आले.
• दीक्षाभूमी: दीक्षाभूमी हे सांस्कृतिक आणि धार्मिक महत्त्व असलेले दुसरे ठिकाण आहे. याच ठिकाणी डॉ बाबासाहेब आंबेडकरांनी बौद्ध धर्म स्वीकारला. दीक्षाभूमी 4 एकर क्षेत्रात पसरलेली आहे. हे एक विशाल स्तूप आयोजित करते जे जगभरातील पर्यटकांना आकर्षित करते.
• झिरो-माईल मार्कर: झिरो माइल स्टोन हे ब्रिटीशांनी 1907 मध्ये भारताच्या “महान त्रिकोणमितीय सर्वेक्षण” दरम्यान बांधलेले स्मारक आहे. हे भारतीय उपखंडातील ठिकाणांमधील अंतर मोजण्यासाठी प्रारंभ बिंदू म्हणून काम करते.
• ताडोबा वन्यजीव अभयारण्य: निसर्ग प्रेमींसाठी. ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान हे आवर्जून जाण्यासारखे ठिकाण आहे. नागपूर शहरापासून 150 KM अंतरावर असलेले ह्यात बंगाल वाघ आणि इतर विविध प्रजातींचे प्राणी, वनस्पती आणि पक्षी आहेत. या उद्यानाचे मुख्य आकर्षण जंगल सफारी आहे.
• चिखलदरा: चिखलदरा थंड हवेच्या ठिकाणी आहे. महाराष्ट्राच्या अमरावती जिल्ह्यात आहे. हे नागपूर शहरापासून 231 KM लांब आहे. नागपूरच्या उच्च तपमानापासून सुटका मिळवण्यासाठी बरेच लोक उन्हाळ्यात या उंची वर असलेल्या प्रदेशाला भेट देतात.

रेल्वे, हवाई, रस्त्याने (ट्रेन, उड्डाण, बस) द्वारे पर्यटन स्थळास अंतर आणि आवश्यक वेळ लक्षात घेऊन प्रवास कसा करावा 

• हवाई मार्गाने: बाबासाहेब आंबेडकर आंतरराष्ट्रीय विमानतळ किंवा नागपूर विमानतळ नागपूरपासून सुमारे 10 किमी (25 मिनिटे) दूर आहे.
• रस्त्याने: नागपूर हाजीरा-कोलकाता (NH 6) आणि कन्याकुमारी-वाराणसी (NH 7) यासह महामार्गांच्या मोठ्या नेटवर्कद्वारे देशाच्या विविध भागांशी जोडलेले आहे.
• ट्रेन ने: नागपूर रेल्वे स्टेशन हे शहरापासून फक्त 1 किमी (3 मिनिटे) दूर असलेले सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन आहे.

विशेष खाद्यपदार्थ आणि हॉटेल     

जेवणाच्या बाबतीत, नागपूरला भेट देणारे प्रवासी शक्यतो शहरातील प्रसिद्ध संत्रे आणि शहराभोवतीचा निसर्ग चुकवू शकत नाहीत. वऱ्हाडी पाककृती वापरणे समर्पक आहे जे त्याच्या समृद्ध आणि मसालेदार चवीसाठी ओळखले जाते. नागपूर मसालेदार पदार्थ व पातोडी आणि कढीसाठी प्रसिद्ध आहे जे तुम्हाला भरपूर मसालेदार होते. विदर्भ प्रदेशातील खाद्यपदार्थांना साओजी पाककृती किंवा वऱ्हाडी पाककृती (सावजी समाजाची संस्कृती) असे म्हणतात. इतर विशेष पदार्थ म्हणजे पोहे, पिठलं भाकरी, साबुदाणा खिचडी, भरलेली वांगी सांडगे, कोशिंबीर, मसालेदार चिकन, झुणका भाकर, इत्यादी आहेत.

जवळच्या निवास सुविधा आणि हॉटेल/हॉस्पिटल/पोस्ट ऑफिस/पोलीस स्टेशन     

• स्वच्छ खोल्या असलेले विविध हॉटेल्स आणि रिसॉर्ट उपलब्ध आहेत.
• अनेक रुग्णालये, खाजगी दवाखाने आणि वैद्यकीय केंद्रामुळे नागपूर प्रमुख झाले आहे. नागपूर महानगरपालिकेच्या प्रशासनात 3 सुसज्ज रुग्णालये कार्यरत आहेत.
• सर्वात जवळचे पोस्ट ऑफिस कोल इस्टेट मध्ये आहे.
• नागपूर पोलीस स्टेशन जिल्हाधिकारी कार्यालयाच्या अगदी मागे आहे.

जवळचे एमटीडीसी रिसॉर्ट 

नागपुरात एमटीडीसी रिसॉर्ट उपलब्ध आहे.

स्थळास भेटीचे नियम आणि वेळ

• भेटण्यासाठीचा सर्वोत्तम महिना हिवाळा ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी पर्यंत असतो, जो पर्यटन स्थळांसाठी अनुकूल आहे.
• उच्च तापमानामुळे मार्च ते जून मधल्या उन्हाळ्याचा सल्ला दिला जात नाही. जुलै आणि सप्टेंबरमधील पावसामुळे कोणत्याही प्रकारची प्रेक्षणीय स्थळे आणि बाहेर जाण्यासाठी कठीण होते.

परिसरात बोलली जाणारी भाषा    

इंग्रजी, हिंदी आणि मराठी.