संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान मुंबईच्या उपनगरीय क्षेत्रात येते. हे ८७ चौरस किलोमीटर क्षेत्र व्यापते, त्यापैकी ३४ चौरस किलोमीटर मुख्य संरक्षित क्षेत्र आहे. संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यानाला दरवर्षी २ दशलक्षाहून अधिक पर्यटक भेट देतात. हे उद्यान वनस्पती, प्राणी आणि प्राचीन इतिहासाची अनोखी अनुभूती देते, राष्ट्रीय उद्यानाच्या अगदी मध्यभागी असलेल्या कान्हेरी लेण्या प्रसिद्ध आहेत.

जिल्हे/प्रदेश

बोरिवली मुंबई, महाराष्ट्र, भारत. बोरीवली मुंबई, महाराष्ट्र, भारत.

इतिहास

संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान परिसराचा ईसापूर्व चौथ्या शतकातील दीर्घ लिखित इतिहास आहे. त्याचे मूळ नाव कृष्णागिरी राष्ट्रीय उद्यान होते जे कृष्णगिरी लेणी किंवा कान्हेरी लेण्यांमधून येते. त्यात तुळशी आणि विहार तलाव देखील आहेत जे ब्रिटिश सरकारने १८७० मध्ये बांधले होते. हे तलाव मुंबई शहराला पिण्याचे पाणी पुरवतात. १९५० मध्ये, कृष्णागिरी राष्ट्रीय उद्यानाची स्थापना मुंबई राष्ट्रीय उद्यान कायद्यांतर्गत करण्यात आली. सुरुवातीला या उद्यानाचे क्षेत्रफळ फक्त २०.२६ चौरस किलोमीटर होते. नंतर १९६९ मध्ये दुग्ध विकास मंडळाची अतिरिक्त २०७६ हेक्टर जमीन राष्ट्रीय उद्यानात जोडली गेली. आज हे १०० चौरस किमी पेक्षा जास्त जंगलांनी व्यापलेले आहे जे मुंबईच्या भौगोलिक क्षेत्राच्या जवळजवळ २०% आहे. आतापर्यंत पक्ष्यांच्या २५४ प्रजाती, सस्तन प्राण्यांच्या ४० प्रजाती, सरीसृप आणि उभयचरांच्या ७८ प्रजाती, फुलपाखरांच्या १५० प्रजाती आणि वनस्पतींच्या १३०० प्रजाती या राष्ट्रीय उद्यानात नोंदणीकृत आहेत. यात वाघ आणि सिंह सफारी देखील आहे जे पर्यटकांचे आकर्षण आहे. हे बटरफ्लाय गार्डन, टॉय ट्रेन, नेचर ट्रेल्स, कॅम्पिंग, हेरिटेज वॉक इत्यादी विविध अनुभव देखील देते जे वर्षभर पर्यटकांना आकर्षित करते.

भूगोल

उद्यानाचे प्रवेशद्वार बोरिवली उपनगरात असून ते उत्तरेकडील ठाणे शहरापर्यंत पसरलेले आहे. हे गोरेगाव, मालाड, कांदिवली, पश्चिम उपनगर मुंबईतील दहिसर आणि पूर्व उपनगरातील भांडुप, मुलुंड यासारख्या इतर उपनगरांमधून व्यापलेले आहे. हे शहराच्या हद्दीत असलेले एकमेव संरक्षित जंगल आहे. 

हवामान/हवामान

या प्रदेशातील प्रमुख हवामान म्हणजे पर्जन्यमान, कोकण पट्ट्यात उच्च पर्जन्य (सुमारे २५०० मिमी ते ४५०० मिमी) अनुभवले जाते आणि हवामान दमट आणि उबदार राहते. या हंगामात तापमान ३० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.
उन्हाळा गरम आणि दमट असतो आणि तापमान ४०अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.
हिवाळ्यात तुलनेने सौम्य हवामान असते (सुमारे २८ अंश सेल्सिअस) आणि हवामान थंड आणि कोरडे राहते.

करायच्या गोष्टी

-संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यानाच्या आत असलेल्या कान्हेरी लेणी प्राचीन खडक कापलेल्या लेण्यांसाठी ओळखल्या जातात. यामध्ये बौद्ध वास्तुकलेचे काही उत्तम नमुने आहेत.
-राष्ट्रीय उद्यानातील निसर्ग खुणा आणि ट्रेक देखील लोकप्रिय आहेत.
-कन्हैरी लेण्यांमध्ये सराव करण्यासाठी अनेक रॉक क्लाइंबिंग उत्साही अनेकदा राष्ट्रीय उद्यानाला भेट देतात.
-वाघ आणि सिंह सफारी
-बोटिंग आणि मनोरंजन उपक्रम

जवळची पर्यटन स्थळे

१. आरे दूध वसाहत (११ किमी)
२. पवई तलाव (१८ किमी)
३. अक्सा बीच (१५ किमी)

विशेष खाद्य वैशिष्ट्य आणि हॉटेल

या उद्यानाला स्वतंत्र कॅन्टीन व्यवस्था आहे तसेच तेथे बसण्यासाठी काही जागा देखील आहेत. त्याठिकाणी पर्यटक आपले स्वतःचे जेवण स्वतः बनवू शकतात. आपले जेवण घेणे हा एक उत्तम पर्याय आहे. मुंबईचा भाग असल्याने, उद्यानाभोवती विविध प्रकारच्या पाककृती उपलब्ध आहेत.

निवास सुविधा जवळ आणि हॉटेल/हॉस्पिटल/पोस्ट ऑफिस/पोलीस स्टेशन

भेट देण्याचा नियम आणि वेळ, भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम महिना

उद्यानाला भेट देण्याची वेळ सकाळी ७.३० ते संध्याकाळी ६.०० आहे. पावसाळ्याच्या आणि हिवाळ्याच्या महिन्यात या ठिकाणी हिरवळ असते.

परिसरात बोलली जाणारी भाषा

इंग्रजी, हिंदी, मराठी.