सह्याद्रीची सातमाळा-अजिंठा ही रांग आपल्या १४ डोंगरी किल्ल्यांसाठी प्रसिद्ध आहे. हे ट्रेकरचे नंदनवन देखील आहे. पण त्याहीपेक्षा त्यात आणखी काही आहे. या डोंगररांगेत वसलेली वाणी ही सप्तश्रुंगी म्हणून ओळखली जाणारी वाणी आहे, जी टेकडीवरील मंदिरासाठी भक्ताचा आनंद आहे आणि दुर्गा देवीची ८ फूट उंच खडक कापलेली अत्यंत अलंकृत प्रतिमा आहे. श्रद्धाळू 'दर्शन' घेण्यासाठी वर्षभर येथे मोठ्या संख्येने येतात आणि खडबडीत निसर्गाच्या वातावरणातही भिजतात.

वणी नाशिकपासून ६० किलोमीटर अंतरावर असलेल्या कळवण तालुक्यातील नांदुरी गावात असून नाशिक जिल्ह्यातील हतगड येथून सुरू होणाऱ्या आणि औरंगाबाद जिल्ह्यातील मोठ्या अजिंठा लेणी येथे संपणाऱ्या डोंगररांगेचा एक भाग आहे. अशाच एका पर्वतावर सप्तश्रृंगी माता देवी निवास करते. वाणीला सप्तश्रुंगी असेही म्हटले जाते कारण महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध साडेतीन शक्तीपीठांपैकी साधारणत: हे अर्धे 'शक्तीपीठ' मानले जाते. देवी जिथे वास करते तेथे सात शिखरे आहेत, असेही म्हटले जाते आणि अशा प्रकारे तिला सप्तश्रृंगी हे नाव प्राप्त होते. या स्थानाचा शक्तिपीठ असा उल्लेख देवी भागवत पुराणात पाहायला मिळतो.

दुर्गाला समर्पित असलेले हे मंदिर दुमजली असून, ते गाठण्यासाठी सुमारे ५०० पायऱ्या चढून जावे लागते. विशेष म्हणजे, या पायऱ्या इ.स.पू.१७१० मध्ये परत बांधल्या गेल्या होत्या आणि राम, हनुमान, राधा, कृष्ण, दत्तात्रेय यांच्या आकृत्या आणि रॉक-कट पायऱ्यांव्यतिरिक्त कोरलेले कासव आपण पाहू शकता. येथील 'देवी' ही 'स्वयंभू' (स्व-प्रकट) असल्याचे म्हटले जाते. महिषारामार्दिनी, शिव आणि सती यांच्या अनेक पौराणिक कथा या स्थानाशी निगडित आहेत. एका आवृत्तीत असे म्हटले आहे की, जेव्हा भगवान शिव वाहून नेत होते आणि गहन दु:खात जगभर भटकत होते, तेव्हा सती देवीच्या प्रेताचे शरीराचे अवयव पडल्यामुळे शक्तीपीठांची निर्मिती झाली होती.

देवी आठ सशस्त्र असून अशा प्रकारे तिला 'अष्टभुज' असे म्हणतात. उंच प्रतिमा 'सिंदूर'ने झाकलेली आहे. तिच्या बाहुपाशात अनेक गुण आहेत : शिवकालीन 'त्रिशूला' (त्रिशूळ) ; विष्णूचे 'सुदर्शन चक्र'; वरुणाचा 'शंख' (शंख) ; अग्नीच्या ज्वाळा; वायूचे धनुष्य आणि बाण; 'वज्र' (मेघगर्जना) आणि इंद्राची 'घंटा' (घंटा) ; यमाचा 'दंड' (कुदळ) ; दाक्षाची 'अक्षमाला' (मणींची दोरी) ; ब्रह्मदेवाचा 'कमंडलू' (पाण्याचे भांडे) ; सूर्याची किरणे, कालीची तलवार आणि ढाल; विश्वकर्माचा 'परशू' (कुऱ्हाड) ; आणि कुबेराचा वाईन कप सोबत 'गदा' (गदा), कमळ, लान्स आणि 'पाशा' (फास).

वणी आणि नांदुरी या गावांजवळील मंदिराच्या जागेशी नाशिकला जोडणाऱ्या राष्ट्रीय महामार्गाला (एनएच ३) जोडणाऱ्या राज्य महामार्ग १७ (एसएच १७) ने वणी जोडली गेली आहे. नांदुरी ते वणीपर्यंत योग्य रस्ता असून बसची पुरेशी सोय आहे. डोंगराच्या मधोमध खडकाळ लेण्यांच्या अगदी आधी एक छोटेसे गाव आहे जेथे छोट्या लॉजमध्ये वाजवी किंमतीत राहण्याची सोय उपलब्ध आहे.

जेवण देण्यासाठी उपहारगृहे आहेत. मात्र एप्रिल आणि मे महिन्यातील पाणीटंचाईसाठी सज्ज राहा. पर्यायाने नाशिकच्या जवळ असल्याने तुम्ही राहू शकता.

मुंबईपासूनचे अंतर : २३० कि.मी.