କାହହ୍ନରୀ ଗୁମ୍ଫା ମୁମବାଇ ଅଞ୍ଚଳର ସବୁଠାରୁଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଷହବୌଦ୍ଧ ଐତ୍ିେୟ ସ୍ଥଳ ମଧ୍ୟରୁ ହଗାଟିଏ | ଏୋ ଏକ ଗୁମ୍ଫା କହଲେକ୍ସ ଯାୋ ଶତ୍ାବ୍ଦୀ ଧରିଖନନ ହୋଇଥିବା ଶହେରୁଅଧିକ ଗୁମ୍ଫା ସେିତ୍ |
କାହହ୍ନରୀହର ଥିବା ହବୌଦ୍ଧ ମଠହର ୧୬୦୦ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସମୟ ମଧ୍ୟହର ବେୁଗୁଣିତ୍ ଶକ୍ତିପରିବର୍ତ୍ତଷନ ଏବଂ ରାଜହନୈତ୍ିକ ଗଣ୍ଡହଗାଳ ହଦଖିବାକୁମିଳିଛି।

ଜିଲ୍ଲା/ ଅଞ୍ଚଳ
ମୁମବାଇ ଉପାନ୍ତ, ମହାୋଷ୍ଟ୍ର, ଭାେତ।

ଇତ୍ିୋସ
ଏକବିଂଶ ଶତ୍ାବ୍ଦୀର ବିସିଇହର ହସାପାରାର ଭିକ୍ଷୁମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରତ୍ିଷ୍ଠିତ୍ ଏେିମଠ ଦଶମ ଶତ୍ାବ୍ଦୀର ସିଇ ପଯଷୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧିପାଇଥିଲା | ପହର ଏୋ ବିଦୟମାନ ରେିଲା,  ଯଦିଓ ହର୍ାଡଶ ଶତ୍ାବ୍ଦୀ ପଯଷୟନ୍ତ ଏକ ହଛାଟ ହକଲହର | ଏୋ ଅନୟ ସନ୍ନୟାସୀ ବସ୍ତିଦ୍ୱାରା ହ ରିରେିଥିବା ଅହନକ ଶତ୍ାବ୍ଦୀ ଧରିଏକ ଧାମିକ ହକନ୍ଦ୍ର ଭାବହର କାଯଷୟ କରିଥିଲା |
କାହହ୍ନରୀ ମଧ୍ୟ ଏସିଆହର ହରଶମ ମାଗଷ ସେିତ୍ ଜଡିତ୍ ଅହନକ ବାଣିଜୟ ହକନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ବନ୍ଦର ସେର ଦ୍ୱାରା ହ ରିରେିଥିହଲ | କାହହ୍ନରୀହର ହଲଖାଗୁ କି ମଠ ୍ୱାରା ପ୍ରାପ୍ତ ପୃଷ୍ଠହପାର୍କଙ୍କ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କହର | ଏଥିହର ରାଜା, ହସମାନଙ୍କ ପରିବାର ସଦସୟ, ମନ୍ତ୍ରୀ, ପ୍ରଶାସନିକ ଅଧିକାରୀ, ବୟବସାୟୀ, ଭକ୍ଷି ୁଏବଂ ନନ୍ ମାନଙ୍କ ନାମ ଉହଲ୍ଲଖ କରାଯାଇଛିହଯଉଁମାହନ କାହହ୍ନରୀସ୍ଥିତ୍ ମଠକୁବୟାପକ ଦାନ ହଦଇଛନ୍ତି। ଗୁମ୍ଫା ଖନନ, ମନ୍ଦିର ନିମଷାଣ, ଜଳଭଣ୍ଡାର ଏବଂ ଜଳ କୁଣ୍ଡ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁଏେିଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ହକହତ୍କ ଶିଳାହଲଖ ସୂଚତ୍ି କହର ହଯ ମଠକୁଦାନ ଭାବହର ଜମିଅନୁଦାନ ଏବଂ ସ୍ଥିର ଜମା ମିଳିଥିଲା

କାହହ୍ନରୀ ଗୁମ୍ଫା ନମବର ୨, ୩, ୧୧, ୩୪, ୪୧, ୬୭, ୮୭ ଏବଂ ୯୦ ହର ଥିବା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଷ ଗୁମ୍ଫା ମଧ୍ୟହର ନିଶ୍ଚୟ ପରିଦଶଷନ ଭାବହର ବିହବଚନା କରାଯାଏ | ଗୁମ୍ଫା 3 ହେଉଛିହସେିସ୍ଥାନହର ମୁଖୟ ହଚୈତ୍ା (ହବୌଦ୍ଧ ପ୍ରାଥଷନା େଲ୍) | ଗୁମ୍ଫା ୧୧ ହେଉଛିମୋୟାନା ହବୌଦ୍ଧ ଧମଷହର ରୀତ୍ିନୀତ୍ିପାଇଁବୟବେୃତ୍ ଏକ ଅନନୟ ଗୁମ୍ଫା ଏବଂ ଏହଲାରାହର ଗୁମ୍ଫା ନମବର ୫ ବୟତ୍ୀତ୍ ଅନୟ ହକୌଣସିସମାନ୍ତରାଳ ନାେିଁ|  ଗୁମ୍ଫା 34 ର୍ଷ୍ଠ ଶତ୍ାବ୍ଦୀର ମୂର୍ତ୍ତିପ୍ରଦଶଷନ କରୁଥିବାହବହଳ ଗୁମ୍ଫା 67 ହେଉଛି ହବୌଦ୍ଧ ହଦବତ୍ାଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ ମୂର୍ତ୍ତିପୟାହନଲହର ପରିପୂର୍ଣ୍ଷ ଏକ ମୂର୍ତ୍ତିଗୟାହଲରୀ |  ଗୁମ୍ଫା ୪୧ ହର ହବାଧିସାତ୍ତ୍ୱ ଇହଲହଭନ୍ ହେଡ୍ ଅବହଲାକିହତ୍ଶ୍ୱର ଦୁନଆି ର ସବଷପୁରାତ୍ନ ଜଣାଶୁଣା ଚିତ୍ର ଅଛି| ଗମ୍ଫୁ ା ୮୭ ହର ୬୦ ରୁଅଧିକ ଇଟା ଷ୍ଟପ୍ ଅଛି ଯାୋ ଏକଦା କାହହ୍ନରୀହର ରେୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସ୍ମୃତ୍ହିର ସ୍ଥାପିତ୍ ହୋଇଥିଲା | ଗୁମ୍ଫା ୯୦ ହର ମୂର୍ତ୍ତିମାଷ୍ଟରପିସ୍ ହଖାଦିତ୍ ହୋଇଛି| ହଜାହରାଷ୍ଟ୍ରିଆନ୍ ମାନଙ୍କର ଏକ ହଯାଡିଜାପାନୀ ଶିଳାହଲଖ ଏବଂ ତ୍ିହନାଟିପେଲବୀ ଶିଳାହଲଖ ଏେିଗୁମ୍ଫାକୁ ପରିଦଶଷନ ସ୍ଥାନ କରିଥାଏ |

ଜଣାଶୁଣା ଚାଇନାର ହବୌଦ୍ଧ ଭିକ୍ଷୁ ଜୁଆନ୍ ଜାଙ୍ଗ ସପ୍ତମ ଶତ୍ାବ୍ଦୀର ସିଇହର କାହନରୀହର ଗୁମ୍ଫା ପରିଦଶଷନ କରିଥିହଲ। ହନପାଳ ଏବଂ ତ୍ିବ୍ଦତ୍ ପରିଏସୀୟ ହଦଶରୁବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାଚୀନ ସାେିତ୍ୟପରଲରାହର କାହହ୍ନରୀଙ୍କ ସନ୍ଦଭଷହଦଖାଯାଏ |

ଭୂହଗାଳ
କାହହ୍ନରୀ ମୁମବାଇର ସଞ୍ଜୟ ଗାନ୍ଧୀ ଜାତ୍ୀୟ ଉଦୟାନର େୃଦୟହର ଅଛନ୍ତି। ଏୋ ଆମକୁପ୍ରାଚୀନ ପରିହବଶର ଝଲକ ପ୍ରଦାନ କହର ହଯଉଁଥିହର କହନେରୀ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା |

ପାଣିପାଗ/ଜଳବାୟୁ
ହକାଙ୍କଣ ଅଞ୍ଚଳର ପ୍ରମୁଖ ପାଗ ହେଉଛିବର୍ଷା, ହକାଙ୍କଣ ହବଲିହର ଉର୍ଚ୍ ବର୍ଷା (ପ୍ରାୟ 2500 ମିମିରୁ 4500 ମିମି) ଅନୁଭୂତ୍ େୁଏ, ଏବଂ ଜଳବାୟୁଆର୍ଦ୍ଷଏବଂଉର୍ମ ରେିଥାଏ | ଏେିଋତ୍ୁହର ତ୍ାପମାତ୍ରା ୩୦ ଡିଗ୍ରୀ ହସଲସିୟସ ପଯଷୟନ୍ତ ପେଞ୍ଚିଥାଏ |
ଗ୍ରୀର୍ମଗରମ ଏବଂ ଆର୍ଦ୍ଷ, ଏବଂ ତ୍ାପମାତ୍ରା 40 ଡିଗ୍ରୀ ହସଲସିୟସ୍ ସ୍ପଶଷକହର |
ହକାଙ୍କଣହର ଶୀତ୍ ହେଉଛିତ୍ୁଳନାତ୍ମକ ଭାବହର ମଦୃ ୁଜଳବାୟୁ(ପ୍ରାୟ 28 ଡିଗ୍ରୀ ହସଲସିୟସ୍), ଏବଂ ପାଗ ଥଣ୍ଡା ଏବଂ ଶୁଖିଲା ରେିଥାଏ |

କେିବାକୁଥିବା ଜନିଷିଗୁଡକ
ଏେିଅଞ୍ଚଳହର ଜାତ୍ୀୟ ଉଦୟାନର ୧୦୯ ଟିଗୁମ୍ଫା ଏବଂ ସୁନ୍ଦର ପରିହବଶ ଅଛି| 
ଗୁମ୍ଫା ପରିଦଶଷନ କରିବା ପାଇଁପାୋଡ ଉପହର କିଛିଚଢିବା ମଧ୍ୟ ଆବଶୟକ | 
ସାଇଟ୍ ପରିଦଶଷନ ପ୍ରାୟ 5 ରୁ6 ଣ୍ଟା ସମୟ ହନଇଥାଏ ।

ନିକଟତ୍ମ ପଯଷୟଟନ ସ୍ଥାନ
● ସଞ୍ଜୟ ଗାନ୍ଧୀ ଜାତ୍ୀୟ ଉଦୟାନ (6.3 କିହଲାମିଟର)
● ହଗୋବାଲ୍ ଭିପାସାନା ପାହଗାଡା (31.6 କିହଲାମିଟର)
● ମଣ୍ଡହପଶ୍ୱର (9.4 କିହଲାମିଟର)
● ହଯାହଗଶ୍ୱରୀ (17.4 କିହଲାମିଟର)
● ମୋକାଳୀ ଗୁମ୍ଫା (20.7 କିହଲାମିଟର)

ଦୂରତ୍ା ଏବଂ ଆବଶୟକ ସମୟ ସେିତ୍ ହରଳ, ଏୟାର, ହରାଡ୍ (ହେନ୍, ବିମାନ, ବସ୍) ଦ୍ୱାରା ପଯଷୟଟନ ସ୍ଥାନକୁକିପରିଯାତ୍ରା କରିହବ
ସ କ- କହହ୍ନରୀ ଗୁମ୍ଫା, ସଞ୍ଜୟ ଗାନ୍ଧୀ ଜାତ୍ୀୟ ଉଦୟାନ ମଧ୍ୟହର ଅବସ୍ଥିତ୍, ମୁମବାଇର େୃଦୟହର ଅବସ୍ଥିତ୍ | ଆପଣ ସ୍ଥାନୀୟ ପରିବେନ (ଅହଟା-ରିକ୍ସା, ଟୟାକ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ବସ୍) ସେିତ୍ ଏେିସ୍ଥାନହର ପେଞ୍ଚିପାରିହବ । ଥହର ଜାତ୍ୀୟ ଉଦୟାନହର, ଆପଣ େୁଏତ୍ କାହହ୍ନରୀ ଗୁମ୍ଫାକୁ(6.5 କିହଲାମିଟର) ଚାଲିବାକୁ ନିଷ୍ପର୍ତ୍ତିହନଇପାରିହବ କିମବା ପାକଷମଧ୍ୟହର ହଦୟ ପରିବେନ ବାଛିପାରିହବ |

ହରଳବାଇ ଦ୍ୱାରା - ହବାରିଭାଲିଏବଂ ମାଲାଡ ହଷ୍ଟସନଗୁଡକି ହେଉଛିନିକଟତ୍ମ ଅବତ୍ରଣ ପଏଣ୍ଟ ଯଦିଆପଣ କାହେରୀ ଗୁମ୍ଫାକୁଯିବାକୁଚାେଁାନ୍ତି| ଏଠାରୁ, ଆପଣ ଆପଣଙ୍କୁକାହହ୍ନରୀ ଗୁମ୍ଫାକୁହନବା ପାଇଁସ୍ଥାନୀୟ ପରିବେନ ବାଛିପାରିହବ|
ଏୟାର ଦ୍ୱାରା - ମୁମବାଇ ହେଉଛିକାହହ୍ନରୀ ଗୁମ୍ଫା (22 କିହଲାମିଟର)ରୁନିକଟତ୍ମ ହରାଇ ଏବଂ ଆନ୍ତଜଷାତ୍ୀୟ ବିମାନବନ୍ଦର |

ବିହଶର୍ ଖାଦୟ ଏବଂ ହୋହଟଲ
ସଞ୍ଜୟ ଗାନ୍ଧୀ ଜାତ୍ୀୟ ଉଦୟାନ ବାୋହର ଅହନକ ସ୍ଥାନୀୟ ହଭାଜନାଳୟ ଅଛି| 
ଏକ ହମହୋପଲିଟାନ୍ ସେରର ଅଂଶ ହୋଇଥିବାରୁ, ବିଭିନ୍ନ ଖାଦୟ ସାମଗ୍ରୀ ଉପଲବ୍ଧ, ଏବଂ ପସନ୍ଦ ସେିତ୍ ହଗାଟିଏ ନଷ୍ଟ ହୋଇପାହର | କାହହ୍ନରୀ ଗୁମ୍ଫାହର ଏକ ହଛାଟ ଖାଦୟ ଆଉଟହଲଟ୍ ଅଛିଯାୋ ସରଳ ଭାରତ୍ୀୟ ଏବଂ ପୟାକ୍ ହୋଇଥିବା ସ୍ନାକ୍ସ ପରିହବର୍ଣ କହର |

ନିକଟହର ଥିବା ଆବାସ ସୁବଧିା ଏବଂ ହୋହଟଲ/ ଡାକ୍ତରଖାନା/ହପାଷ୍ଟ ଅେିସ୍ /ହପାଲିସ୍ ହଷ୍ଟସନ
ଏଠାହର ବିଭିନ୍ନ ଆବାସ ସୁବଧିା ଉପଲବ୍ଧ ଅଛି|
ହବାରିଭାଲିହପାଲିସ ହଷ୍ଟସନ ୯.୫ କିହଲାମିଟର ଦୂରହର ଅଛି|
ନିକଟତ୍ମ ଡାକ୍ତରଖାନା ହେଉଛି୧୦.୨ କିହଲାମିଟର ଦୂରହର ଇଏସଆଇସି ଡାକ୍ତରଖାନା |

ପେିଦର୍୍ନ ନିୟମ ଏବଂ ସମୟ , ପେିଦର୍୍ନ କେିବା ସରବ୍ାତ୍ତମ ମାସ
● ଗୁମ୍ଫାଗୁଡକି 10:00 A.M ରୁ5:00 P.M ପଯଷୟନ୍ତ ହଖାଲା ଅଛି|
● କହନେରୀ ଗୁମ୍ଫା ଏବଂ ସଞ୍ଜୟ ଗାନ୍ଧୀ ଜାତ୍ୀୟ ଉଦୟାନ ପାଇଁନିଜ ନିଜ ୍ରହବଶ ଦ୍ୱାରହର ପୃଥକ ଟିହକଟ୍ କିଣାଯିବ |
● କାହହ୍ନରୀ ଗୁମ୍ଫା ଜାତ୍ୀୟ ଉଦୟାନହର ଅଛି, ହତ୍ଣୁଏେିଅଞ୍ଚଳ ମଧ୍ୟହର ଖାଇବା ହଯାଗୟ ଏବଂ ଗତ୍ିବିଧି ବିର୍ୟହର ହସମାନଙ୍କର ନିୟମ ବାଧ୍ୟ ହେବା ଉଚିତ୍ |

ଅଞ୍ଚଳହର କଥିତ୍ ଭାର୍ା
ଇଂୋଜୀ, ହିନ୍ଦୀ, ମୋଠୀ |